در دفاع از لولوخورخوره‌‌ها | «یاوه‌های گوتیک» در ادبیات کودک
از بیشتر آدم‌بزرگ‌ها که درباره‌ی ویژگی‌های کتابِ «خوبِ» کودک بپرسی، صفتِ «آموزنده» را هم لابه‌لای حرف‌هاشان می‌شنوی. تقریباً همه متفق‌القول‌اند که کتاب کودک باید آموزنده باشد. آن هم آموزنده‌ی اتوکشیده. با این همه، بعضی از خواندنی‌ترین و ماندگارترین کتابهای کودک (مثلاً قصه‌های رولد دال یا شعرهای شل سیلورستاین) اصلاً چنین ویژگی‌ای ندارند و اتفاقاً پُرند از اتفاق‌های گوتیک و ترسناک و حرف‌های ظاهراً بی‌سروته. و از قضا، انگار درست همین ویژگی‌ها هستند که چنین کتابهایی را گیرا و ماندگار می‌کنند؛ کتابهایی که شاید در تعریف سفت‌وسختِ ما از کتابهای «آموزنده» نگنجند، اما درس‌های واقعاً ارزشمندی در خود دارند. درس‌هایی برای زیستن در جهانی گوتیک و پُر از یاوه.
درخت یاسمن حیاط زندان | سونیا نمر، زندگی و قصه‌هایش
سونیا نمر، نویسندهی فلسطینی کتاب سفر به سرزمین‌های غریب، در سال ۱۹۵۵ متولد شد و کودکی‌اش را در شهر جنین گذراند و بعدها برای تحصیل در رشته‌ی تاریخ شفاهی به انگلستان رفت. تجربههای متفاوت سونیا نمر درباره‌ی زندگی در فلسطین، مهاجرت، زندانی شدن به جرم فعالیت سیاسی و همچنین مصاحبه‌های بسیارش با مردم کوچه و بازار در پژوهش‌های دانشگاهی‌اش از او نویسنده‌ای متفاوت ساخته است. سونیا نمر در دوران دشوار زندانی بودنش چند کتاب برای کودکان و نوجوانان نوشته و در این کتاب‌ها، با خلق فانتزی‌های شرقی برآمده از قصه‌های شفاهی، امضای شخصی خود را ساخته است. سونیا نمر این روزها استاد مطالعات فرهنگی، فلسفه و تاریخ دانشگاه بیرزیت فلسطین است و سعی می‌کند حتی در کلاس‌های دانشگاه هم به رسم قصه‌گویی و آن لذت قدیمی و سرگرم‌کننده گفتن و شنیدن پایبند باشد.
دایی امین‌الله و جان لیبادی | در باب قصه‌گویی برای کودکان
هر روز کتابهای زیادی برای مخاطب نوجوان وارد بازار نشر و کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها می‌شوند. چه به صورت چاپی و چه به صورت الکترونیکی و صوتی. علاوه بر کتابهای ترجمه‌شده‌ی تکی یا سری‌دوزی‌شده‌ای مثل راموناها و سوفی‌ها و جونی بی‌جونزها، مؤلفان داخلی هم بیکار ننشسته‌اند. اما نه هر قصه‌ای برای کودکان و خردسالان مناسب است و نه قصه‌گویی برای آن‌ها کار هر کسی است. مریم کوچکی که سال‌ها است در کانون پرورش فکری و هنری با موضوع قصه‌گویی برای کودکان سروکار دارد، در این مطلب بی‌کاغذ اطراف از ظرافت‌های قصه‌گویی برای کودکان می‌گوید.
لالایی‌های ایرانی، لالایی‌های پرنیانی | گذری بر کتاب «پرنیان و آب»
لالایی‌های ایرانی بخشی از فرهنگ شفاهی مردم این سرزمین‌اند. سال‌ها سینه‌به‌سینه نقل شده‌اند و از مادر به فرزند رسیده‌اند. نخستین سرایندگان این ترانه‌های عامیانه مشخص نیستند اما بی‌شک مادرانی بی‌نام و نشان در هر خانه و کوچه و پس‌کوچه لالایی‌ها را سروده‌اند، رنگ و آبش داده‌اند و پرسوز و گدازش کردهاند. در طول سال‌ها کتاب‌ها و پژوهش‌های بسیاری درباره‌ی فرهنگ لالایی نوشته شده؛ یکی از کسانی هم که بخشی از لالایی‌های ایرانی را در کتاب پرنیان و آب گردآوری کرده، ثریا قزل‌ایاغ است. این مطلب بی‌کاغذِ اطراف روایتی مادرانه است از همین کتاب کوچک و غنی.
کاساندرا درست می‌گفت | تلاش برای پیشبینی آینده به کمک ادبیات
این ایده که رمان‌نویسان در دنیای امروز نقشی شبیه نقش کاساندرا در اسطوره‌های یونان باستان دارند، ایده‌ی جالبی به نظر می‌رسد؛ کسانی که مثل کاساندرا «همیشه حقیقت را می‌گویند ولی هرگز حقیقتاً درک نمی‌‌شوند». انبوهی از فهرست‌های اینترنتی در ستایش کتابهایی که رویدادهای بزرگ را پیشبینی کردهاند، وجود دارد. ولی بیشتر این پیش‌بینی‌ها در واقع تجلیِ حس ششم اتفاقی نویسندگان ژانر علمی‌تخیلی‌اند که در آثارشان ابزارهای تکنولوژیک آینده را توصیف کردهاند. با این حال، شاید روزی برسد که واقعاً بتوانیم از ادبیات برای پیشبینی رویدادهای آینده کمک بگیریم.
قصه‌گویی فارسی در مسابقه‌ی جهانی قصه‌گویی
مسابقه‌ی جهانی قصه‌گویی، که سال گذشته به دلیل همه‌گیری کووید ۱۹ برگزار نشد، امسال برای اولین بار به صورت آنلاین برگزار می‌شود و زبان فارسی نیز به فهرست زبان‌های این مسابقه افزوده شده است.
سفر به منتهای ذوق | جستارهای برتر جهان (۱۹۶۰ تا ۲۰۱۰)
در این مطلب می‌خواهیم جستارهای برتر جهان را که بین سال‌های ۱۹۶۰ و ۲۰۱۰ نوشته شده‌اند، معرفی کنیم. از دهه‌ی شصت میلادی تا کنون، بی‌شمار جستار عالی نوشته شده‌اند و دیوانگی به نظر می‌رسد که بخواهیم فهرستی از جستارهای برتر جهان که در این دوره‌ی زمانی به فهم ما از فرم ادبی جستار شکل داده‌اند، تهیه کنیم. با این حال، چنین فهرستی تهیه شده؛ فهرستی الهام‌گرفته از جایزه‌ی جستارهای غیرداستانی دانشگاه آیوا که هر سال به «بهترین جستاری که نمونه‌ی بارز هنر جستارنویسی ــــ‌جست‌وجو، آزمودن، کشف و تغییرــــ باشد» تعلق می‌گیرد.
حکایت شهرها و کتاب‌ها | جستاری درباره‌ی شهرهای بناشده بر کتاب
قصه‌ها در آغاز و انجام جوامع بوده‌اند و به محل سکونت‌مان و خودمان هویت می‌بخشند. مهاجرت‌های مدام‌مان هم تحت تأثیر کتاب‌خوانی‌هایمان است. ما تبعیدیان، کاوشگران، پناهندگان و اقامت‌گزیدگان، کتاب در توبره‌مان داریم. پیشینیان‌مان با خود احشام و چادر و غلات و سلاح و البته کتابخانه آوردند. ما با کتابهای کاغذی یا کتاب‌خوان‌های دیجیتال خود سفر می‌کنیم. این آیین قدمتی دیرینه دارد. آلبرتو مانگل در این جستار خواندنی به نقش کتاب‌ها در پیدایش شهرها می‌پردازد و از منظری نو به ارتباط قصه‌ها و شهرها می‌نگرد. نشر اطراف نیز کتاب شنیدن شهر را درباره‌ی رابطه‌ی روایت و شهرسازی با ترجمه‌ی نوید پورمحمدرضا منتشر کرده است.
میز کاری میان آسمان | انی دیلارد از زندگی نویسنده می‌گوید
انی دیلارد نویسنده و شاعر تقدیرشده‌ی آمریکایی و برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر بهترین ناداستان در سال ۱۹۷۵ است. در این مطلب از بی‌کاغذ اطراف، با بخشی از برجسته‌ترین اندیشه‌های او درباره‌ی نویسندگی و زندگی ادبی آشنا می‌شویم.
دیوار شکسپیر کوتاه است | اصغر عبداللهی از درام و اقتباس می‌گوید
اصغر عبداللهی فیلمنامه‌نویس و کارگردانی بود که قلم شیرینی داشت. وقتی خواندن متنی از عبداللهی را شروع کنی، محال است بتوانی کار را نیمه‌تمام بگذاری. باید تا تهِ تهش بخوانی. اصغر عبداللهی در کتاب «قصه‌ها از کجا می‌آیند»، برای مخاطب کتاب از تجربههای فیلمنامه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی می‌گوید، عناصر داستان را می‌‌آموزد و ترس مخاطب را از نوشتن می‌ریزد. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف یکی از فصل‌های کتاب «قصه‌ها از کجا می‌آیند» را می‌خوانید. نویسنده در قالب روایتی خواندنی درباره‌ی درام و اقتباس از آثار بزرگ نویسندگان مشهور برایمان می‌گوید.
دوران نقره‌ای جستار | فرم ادبی جستار در روزگار عدم قطعیت
کتاب جستارهای معاصر آمریکا گلچین جستارهای چهل‌وهفت نویسندهی آمریکایی و نمونه‌ای از سبک‌ها و موضوعات مختلفی است که طی بیست‌وپنج سال اخیر در فرم ادبی جستار جلوه‌گر شده‌اند. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف خلاصه‌ای از مقدمه‌ی این کتاب را می‌خوانید که در آن فیلیپ لوپیت، ویراستار این کتاب و نویسندهی یکی از جستارهایش، به شکوفایی ناداستان ادبی در زمانه‌ی عدم قطعیت می‌پردازد.
می‌تونی بیای سفر؟ | نگاهی به برترین سفرنامههای معاصر
شاید در شرایط فعلی و محدودیت‌های کرونایی نتوانیم زیاد سفر کنیم ولی سفرنامههای خواندنی همیشه ما را سریع و ارزان، گاهی با طنز و گاهی با جدیت، به این‌جا و آن‌جای جهان می‌برند. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف، تعدادی از بهترین سفرنامههای نوشته‌شده در چند دهه‌ی اخیر را معرفی کرده‌ایم.
دفترچه‌های کتابفروش | نگاهی به جایزه‌ی بین‌المللی داستان عربی
برنده‌ی جایزه بین‌المللی داستان عربی سال ۲۰۲۱ به‌تازگی اعلام شد: رمان دفترچه‌های کتابفروش، نوشته‌ی جلال برجس، نویسندهی اردنی. این جایزه، که گاهی آن را بوکر عربی هم می‌نامند، معتبرترین جایزه‌ی ادبیات داستانی جهان عرب است و در معرفی ادبیات عرب به مخاطبان جهانی و نیز فارسی‌زبانان نقش مهمی ایفا کرده است. بی‌کاغذ اطراف در این مطلب سراغ این رمان و این جایزه‌ی ادبی معتبر رفته است.
اشتراک زبانی، تنوع فرهنگی | نگاهی به ادبیات کودک جهان عرب
قصه‌گویی و قصه‌های کودکانه در جهان عرب قدمتی دیرینه دارد. انتشار کتابهای کودک و نوجوان به شکل مدرن در این منطقه به اواخر قرن نوزدهم میلادی باز می‌گردد. ادبیات کودک جهان عرب فراز و فرودهای متعدد و سرگذشتی طولانی دارد اما در دو دهه‌ی گذشته رشد چشمگیری در انتشار کتابهای کودک در جهان عرب رخ داده و این حوزه اکنون عرصه‌‌ی خلاقیت نویسندگان و تصویرگران و آیینه‌ای برای گوناگونی فرهنگی و زبانی این منطقه شده است. این مطلب بی‌کاغذ اطراف تلاشی است برای آشنایی بیشتر با ادبیات کودک جهان عرب.
وقتی مرز داستان و ناداستان مبهم می‌شود | نگاهی به نامزدهای جایزه‌ی جهانی بوکر ۲۰۲۱
شش نامزد نهایی جایزه‌ی بوکر ۲۰۲۱ سرانجام اعلام شدند و امسال نویسندگان مطرحی از جمله ماریا استپانووا و اریک وویار برای این جایزه‌ی ۵۰۰۰۰ پوندی با هم رقابت می‌کنند. به نظر می‌رسد این بار، داوران جستارها و شرح‌حال‌های داستانی را به رمان‌های سرراست سنتی ترجیح داده‌اند. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف با شش نامزد نهایی جایزه‌ی بوکر ۲۰۲۱ بیشتر آشنا می‌شویم.
ناپدید شدن آقای هیچ کس | نگاهی به جایزه‌ی ادبی نجیب محفوظ
هفته‌ی پیش، رمان نوآر ناپدید شدن آقای هیچ کس نوشته‌ی احمد طیباوی برنده‌ی جایزه‌ی ادبی نجیب محفوظ در سال ۲۰۲۱ شد؛ جایزه‌ای که از معتبرترین جوایز ادبی جهان عرب به شمار می‌رود و نقش چشمگیری در معرفی ادبیات عرب به جهان غرب داشته است. بی‌کاغذ اطراف در این مطلب سراغ این رمان و این جایزه‌ی ادبی معتبر رفته است.
ده خاطره‌پردازی برتر دهه
خاطره‌پردازی از پرخواننده‌ترین ژانرهای ناداستان است و برای نویسندگان هم جذابیت زیادی دارد. سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ دوره‌ی پرباری برای این ژانر بودند؛ دوره‌ای که خاطره‌پردازی‌های منتشرشده فهم سنّتی ما از ناداستان خلاق را تغییر دادند. در این مطلب با فهرستی از برترین خاطره‌پردازی‌های انگلیسی‌زبان این دهه آشنا می‌شوید.
مجموعه جستار های برتر دهه | جهانی پر از شگفتی
این مطلب فهرستی از ده مجموعه جستار برتر دهه، فهرستی از مجموعه جستارهای مناقشه‌انگیز و فهرست بلندبالاتری از مجموعه جستارهای شایان توجه ارائه می‌دهد.
موزه‌ی قصه‌ی آکسفورد | از نارنیا تا شگفت‌زار
موزه‌ی قصه‌ی آکسفورد که همین چند ماه پیش پس از نوسازی بازگشایی شد تلاشی‌ست برای تقویت پیوند کودکان ــ‌و البته بزرگ‌ترهایشان‌ــ با قصه‌ها. این موزه با فراهم کردن فضایی برای تجربههای قصه‌محورِ بدیع، بازدیدکنندگانش را به کنکاش بیشتر در دنیای قصه‌ها و خیال‌پردازی و خلاقیت تشویق می‌کند.