بیوفیلم یا خودروایتگری سینمایی: بازنمایی «خودِ» مولف روی پرده‌ی سینما
این روزها بسیاری از فیلم‌ها بر اساس آثار مکتوب خودروایتگر ساخته می‌شوند؛ فیلم‌هایی که می‌توان آن‌ها را بیوفیلم (Biopic)، فیلم خودزندگینامهای یا خودفیلم (Autopic) نامید. ساده و سرراست نمی‌شود گفت چه چیزی بعضی فیلم‌ها را خودزندگینامهای یا خودروایتگر می‌کند. شاید امضای فیلم‌ساز مؤلف یعنی سبک بصری ویژه‌ی او را بتوان عامل خودزندگینامهای فیلم در نظر گرفت. فیلم‌سازان مؤلفی چون فلینی، تروفو ، گدار، هرتزوگ و … با زیبایی‌شناسی مؤلفانه‌ی خاص خود سوبژکتیویته‌ای را در آثارشان ثبت و ضبط می‌کنند که نظیرش را در آثار دیگران نمی‌بینیم. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف، که برش‌هایی است از کتاب ادبیات من، سراغ همین فیلم‌ها رفته‌ایم و شیوه‌های بازنمایی «خودِ» مؤلف در آن‌ها را بررسی کرده‌ایم.
کشف بایگانی آینده | داستانی از جاناتان سفرن فوئر
این مطلب بی‌کاغذ اطراف، که پیش از این در کتاب اتاق کار منتشر شده، داستان کوتاهی است از جاناتان سَفرِن فوئر دربارهی فضای کار ویژه‌ای درون یک ایمیل و در واقع درون یک درایو نوری؛ بایگانی عظیمی حاوی همهی نامه‌نگاری‌ها و محصولاتِ هنری زندگی‌اش. راوی که بعد از طلاقش دچار بی‌خوابی شده، با کشف این بایگانی، «مفتون فهرست‌ها: اطلاعات، واژه‌های ترجمه‌ناپذیر از زبان‌های دیگر و جزئیات» می‌شود. او در آرزوی ساختار است؛ در آرزوی اطمینان به این‌که حقایقی، فراتر از آنچه زندگی‌اش را روی آن بنا کرده، هم وجود دارند، حقایقی دست‌یافتنی.
قصه‌ی مصور فوتبال | از دست خدا تا جعبه‌های خالی پیتزا
احتمال این‌که شما فوتبالیست حرفه‌ای باشید خیلی کم است. البته اشکالی هم ندارد، فقط تعداد کمی از ما این‌کاره هستند. احتمالاً قراردادِ پر و پیمان و صفحه‌ی اینستاگرام با فالوئرهای میلیونی هم ندارید. در عوض، لازم نیست هر روز، ژل پروتئین ببلعید یا با همکاران‌تان تمرین کنید تا هنگام موفقیت‌های کوچک به شکل خاصی با هم دست بدهید. اما اگر آرزو دارید فوق‌ستاره‌ی فوتبال شوید یا در آینده استعداد فوتبالی فرزندتان خرج زندگی‌تان را تأمین کند، خوب است بدانید تاریخِ فوتبال دربارهی آرزوهایی مثل داشتن ماشین‌های گران‌قیمت و مسخره یا بازنشستگی پیش از پنجاه‌سالگی، درس‌های خوبی دارد. تاریخ فوتبال پر از غول‌ها و اسطوره‌هایی است که بخشی از فرهنگ فوتبال و خاطره‌ی جمعی ما شده‌اند و کتاب روایت مصور داستان فوتبالیست‌های نشر اطراف، که این‌جا برش‌هایی از آن را می‌خوانید، هم سراغ همین غول‌ها و اسطوره‌ها رفته است. دیوید اسکوایرز در این کتاب، در کنار اتفاقات فوتبالی، به حاشیه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این ورزش پرطرفدار هم پرداخته و همین ویژگیْ حاصل کارش را برای هر مخاطبی ــ چه فوتبالی و چه غیرفوتبالی ــ خواندنی می‌کند.
دریایی که در آن شنا می‌کنیم | قصه در عصر داده‌های دیجیتال
قصه‌ها نقشی محوری در فهم ما از جهان دارند. آن‌ها به زندگی شخصی و حرفه‌ای ما سمت‌وسو می‌دهند و اهداف، آرمان‌ها و رؤیاهایمان را می‌سازند. گویی قصه‌ها مهار زندگی ما را در دست دارند. اما اگر رمز و راز کار با قصه‌ها را بدانیم، اگر بدانیم نیروی قصه چگونه عمل می‌کند، آن‌وقت ماییم که سکان هدایت قصه‌ها را به دست می‌گیریم. فرانک رُز که چند سال پیش در کتاب «هنرِ غوطه‌ور شدن» سراغ تأثیر فناوری بر هنر کهنِ قصه‌گویی رفت، در تازه‌ترین کتابش، «دریایی که در آن شنا می‌کنیم»، جایگاه و شیوه‌ی کار قصه در عصر اطلاعات و داده‌های دیجیتال را بررسی کرده و تصویری نو از نقش قصه‌ها در چنین جهانی پیش چشم ما گذاشته است. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف، ترجمه‌ی مقدمه‌ی او بر کتاب «دریایی که در آن شنا می‌کنیم» را می‌خوانیم؛ کتابی که نشر اطراف ترجمه و انتشارش را در دستور کار دارد.
شما که پروست نیستید | توصیه‌های اومبرتو اکو به نویسندگانِ تازه‌کار
اومبرتو اکو در سال 1977 برای دانشجویانش کتابی کم‌‌حجم منتشر کرد به اسم چگونه پایان‌‌نامه بنویسیم. اگرچه هدف این کتاب کمک به دانشجویان ارشد ادبیات بود اما به عنوان مجموعه‌ای جالب، دلنشین و بسیار قوی از توصیه‌هایی برای همهی نویسندگان، ماندگار شده است. هرچند اکو در این کتاب با کل روند نویسندگی، از انتخاب موضوع تا برنامه‌ریزی و اجرای پژوهش و بازبینی، سروکار دارد، در بخشی بسیار تأثیرگذار، صریح‌ترین توصیه‌ها را دربارهی خودِ نوشتن ارائه میدهد که در این مطلب بی‌کاغذ اطراف سراغ همین توصیه‌ها رفته‌ایم.
هفت توصیه‌ی ارنست همینگوی برای بهتر نوشتن
ارنست همینگوی هیچ‌گاه رساله یا مقاله‌ای دربارهی هنر داستان‌نویسی ننوشت، ولی میان نامه‌ها و نوشته‌ها و کتاب‌هایش حرف‌ها، نظرها و توصیه‌های بسیاری دربارهی نوشتن به جا گذاشت که بهترینِ آن‌ها در سال ۱۹۸۴ به کوشش لَری دبلیو. فلیپس در کتابی با عنوانِ دربارهی نوشتن، اثر ارنست همینگوی گرد آمد. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف، هفت توصیه‌ی مهم او را برای بهتر نوشتن گرد آورده‌ایم.
پاندمی و سرگیجه‌‌ی روایت
گزارش‌های تاریخی به‌‌‌ندرت می‌‌توانند تجربهی سرگشتگی روایی و حس سرگیجه‌‌آور تقلا برای چنگ زدن به ریسمانی معلق را بازگو کنند؛ حسی که در دوره‌هایی مثل دوره‌ی پاندمی قدرت می‌گیرد و بر همهی زندگی‌مان سایه می‌اندازد. اما گاهی ادبیات است که در چنین برهه‌های دشواری، نجات‌بخش می‌شود.
آرمان‌گرا و پرشور | رمان باسمه‌ای، نیای رمان مصور
شاید تصور کتابی که کلمه ندارد کمی دشوار باشد اما اوایل قرن بیستم چند هنرمند چنین کتاب‌هایی آفریدند. در این کتاب‌ها که کم‌کم به رمان باسمه‌ای معروف شدند، زنجیره‌ای از تصاویر معمولاً باسمه‌ای نقش جمله‌ها و پاراگراف‌ها را بازی می‌کنند و شخصیت، مضمون یا پی‌رنگ روایت را شکل می‌دهند. این مطلب بی‌کاغذ اطراف مقدمه‌ای است برای آشنایی با مهم‌ترین آثار این گونه‌ی هنری و ادبی.
بازخوانی بارت و نابوکوف | خانه‌ی رمان از آن کیست، نویسنده یا خواننده؟
دیوار شکسپیر کوتاه است | اصغر عبداللهی از درام و اقتباس می‌گوید
اصغر عبداللهی فیلمنامه‌نویس و کارگردانی بود که قلم شیرینی داشت. وقتی خواندن متنی از عبداللهی را شروع کنی، محال است بتوانی کار را نیمه‌تمام بگذاری. باید تا تهِ تهش بخوانی. اصغر عبداللهی در کتاب «قصه‌ها از کجا می‌آیند»، برای مخاطب کتاب از تجربه‌های فیلمنامه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی می‌گوید، عناصر داستان را می‌‌آموزد و ترس مخاطب را از نوشتن می‌ریزد. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف یکی از فصل‌های کتاب «قصه‌ها از کجا می‌آیند» را می‌خوانید. نویسنده در قالب روایتی خواندنی دربارهی درام و اقتباس از آثار بزرگ نویسندگان مشهور برایمان می‌گوید.
پایان قصه‌های اپیدمی | روزی که آدم‌ها دوباره می‌خوانند
قصه‌های اپیدمی پرشمارند و متنوع. ادبیات بیماری‌های همه‌گیر گاهی نومیدانه به آینده نگاه می‌کند و گاهی امیدوارانه. اما آنچه در پایان این قصه‌ها مشترک است نقطه‌ی تصمیم‌گیری‌ست؛ آن‌جا که ما انسان‌ها، ما انسان‌های عصر همه‌گیری کرونا، باید انتخاب کنیم وقتی جامعه بالاخره از بیماری خلاص شد، چگونه می‌خواهیم از نو شروع کنیم و به چه راهی برویم. در این مطلب بی‌کاغذ اطراف که کیوان سررشته ترجمه‌اش کرده است، جیل لپور مروری دارد بر پایان مشهورترین قصه‌های اپیدمی و درس‌هایی که این پایان‌ها برای ما دارند.
سخنرانی کورت ونه‌گات دربارهی الگوی داستان‌های معروف
کورت ونه‌گات در کتاب خودزندگی‌نامه‌اش، یکشنبه‌ی نخل، از خودش می‌پرسد «چه دستاوردی برای فرهنگم داشته‌ام؟» خودش جواب میدهد پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد انسان‌شناسی‌اش در دانشگاه شیکاگو که البته مردود اعلام شد چون به قول خودش «خیلی ساده بود و به‌نظر بامزه و جالب می‌آمد!» و اتفاقاً همین سادگی و بازیگوشیِ گیرای ایده‌ی ونه‌گات رمز ماندگار شدنش شد. کل ایده‌ی ونه‌گات این است: قصه‌ها را می‌شود در قالب نمودارهایی بازنمایی کرد و جذابیت نمودارهای قصه‌های یک جامعه یا فرهنگ دست‌کمی از جذابیت شکل کوزه‌ها و سرنیزه‌های باستانی‌اش ندارد.
به روایت ادوارد سعید: جو ساکو، تصویرگر زندگی در فلسطین
مجموعه‌ی کمیک فلسطینِ جو ساکو از معروف‌ترین کتاب‌های مصوری است که با موضوع فلسطین سروکار دارند. اثر ساکو دربارهی فلسطین، هم از منظر سیاسی و هم از منظر هنری، اصالتی خارق‌العاده دارد؛ به تعبیر ادوارد سعید، نظریه‌پرداز ادبی و فعال سیاسی فلسطینی، «اثری بی‌شباهت به…
مثل برخورد شهاب‌سنگ | مرز داستان بازاری و داستان ادبی
برچسب‌هایی مثل داستان بازاری و داستان ادبی برای ما غریبه نیستند. اما چه چیزی این دو را از هم متمایز می‌کند؟ و آیا داستان بازاری لزوماً بی‌ارزش و کم‌مایه است؟ در این مطلب بی‌کاغذ اطراف، ریوکا گالچن دربارهی همین موضوع حرف می‌زند.
شعر کمیک | شاعرانگی در قاب کارتون
گرچه خیلی‌ها ربطی میان شعر و کمیک‌ها یا کتاب‌های مصور نمی‌بینند، پدیده‌ی «شعر کمیک» قدمتی به اندازه‌ی قدمت خود این ژانر دارد. شاید کمیک و شعر از دو جنس متفاوت باشند اما شاعرانگی بعضی از آثار برجسته‌ی کمیک با کار بسیاری از شاعران نام‌آشنای سنتی برابری می‌کند. این مطلبِ بی‌کاغذ اطراف سراغ بعضی از عالی‌ترین نمونه‌های شعر کمیک می‌رود و نشان میدهد که نباید کمیک را ژانری بازاری، پیش‌پاافتاده، ناشاعرانه و محدود به بیان شخصی فرض کرد.
وقتی مفتون قصه می‌شویم | برشی از کتاب روایت و کنش جمعی
تجربهی گم شدن در قصه برای همهی ما آشناست. اما وقتی چنین چیزی را تجربه می‌کنیم دقیقاً چه اتفاقی در مغز ما می‌افتد؟ چه می‌شود که غصه و رنجِ قهرمان قصه، دل‌مان را به درد می‌آورد و از پیروزی‌اش به وجد می‌آییم؛ آن هم وقتی می‌دانیم که همهی ماجرا فقط زاده‌ی خیال است. فردریک میر در این برش از کتاب روایت و کنش جمعی به همین موضوع می‌پردازد.
آغاز روایت ها؛ داستان‌های به‌یادماندنی از کجا شروع می‌شوند؟
یکی از اساسی‌ترین عناصر هر روایت داستانی یا ناداستانی آغاز روایت است؛ نقطه‌ی شروع مواجهه‌ی خواننده و متن که در شکل‌دهی به تجربهی خواندن نقش مهمی دارد. با این حال، به نظر می‌رسد که اهمیت آغاز روایت در نقدها و پژوهش‌ها عموماً نادیده مانده است. متن حاضر ــ‌بخشی از پیشگفتار کتاب آغاز روایت‌ها‌ــ پس از نگاهی گذرا به سیر تحوّل آغاز روایت در نمایشنامه‌ها، رمان‌ها، روایت‌های مدرنیست و روایت‌های پسامدرن میان آغاز روایت و روایت آغاز ــ‌نقطه‌ی شروع تاریخچه‌های کشورها، ادیان، اقوام و خیلی از موجودیت‌های اجتماعی دیگر‌ــ پل می‌زند.
تعلیق و پی‌رنگ در داستان پلیسی‌معمایی
ساختار کلی داستان پلیسی‌معمایی در مقایسه با ژانرهای داستانی دیگر چندان تغییر نکرده است و همچنان تعلیق و پایان غیرمنتظره اما نه باورنکردنی حرف اول و آخر را در این ژانر می‌زند. اصغر عبداللهی در این مطلب سراغ داستان‌های پلیسی‌معمایی رفته و از ظرایف و…