خشکی میبینم! خشکی | روایتی از جنگ بوسنی و محرم
وقتی به جنگ نگاه میکنیم، وقتی آنقدر به لحظههای گذرای خونریزی نزدیک میشویم چیزی جز زشتی نمیبینیم. اسمای اهل بوسنی هم یکی مثل هزاران جنگزدۀ دیگر دنیا. او از جنگی کشوری به جنگی شهری پناه برده بود. هم صربها محل سکونتش در موستار را میزدند و هم کرواتها. چهار سال تمام حتی نمیتوانست به سارایوو تلفن بزند که بفهمد شوهر و پسرانش آنجا هستند یا نه. بعد از جنگ هم بیشک دنبال آنها گشته، میان استخوانهای انبار شده در سالنها، وسایل و لباسهای پوسیدهای که از گورهای دستهجمعی کشف شده بود. حتی سالنهای اردوگاه باتکویچ را با دخترش عذرا زیر و رو کرده تا شاید از روی تکه لباسی، چیزی، معلوم شود که در آن روز شوم شوهر و پسرانش را آنجا آورده بودند یا نه. حالا تنها کاری که از سابق برایش باقی مانده پختن عاشوره است. دوازدهم محرم سعی میکند عاشوره را با تمام مادههای متغیرش بپزد و آرامآرام تا بیرون از موستار قدم بزند و دم تکیه بُلگای پخش کند.
سقوط | سوگنامهی اسلاونکا دراکولیچ برای پل موستار
نهم نوامبر ۱۹۹۳ ارتش کرواسی و نیروهای شبهنظامی بوسنیاییکروات به فرماندهی ژنرال اسلوبودان پرالژاک پل قدیمی شهر موستار بوسنی و هرزگوین را به توپ بستند. اهالی موستار هر طور که میتوانستند تلاش کردند تا مانع ویرانی این پل ۴۳۶ساله شوند اما پل باستانی، میان غریو شلیکهای هوایی شبهنظامیان در جشن پیروزیشان، فرو ریخت. از آن زمان، خاطرهی پل موستار زخمی شده بر تنِ حافظهی جمعی خیلی از بوسنیاییها و کرواتها. اسلاونکا دراکولیچ، روزنامهنگار و جستارنویس کروات و نویسندهی کتابهایی مثل «کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم» و «بالکان اکسپرس»، در این جستار که میشود آن را نمونهای از روایتگری زنانه هم دانست، پل موستار را به واسطهی سه عکس باز میآفریند؛ عکسهای قبل از ویرانی، هنگام ویرانی و بعد از ویرانی. پل نقش حقیقی خودش را بازی میکند با این تفاوت که این بار با زمان بازی میکند و گذشته، حال و آینده به هم گره میخورند.