میخواستم خودم قصهام را بگویم | دربارهی روایت تروما، جرم و بزهدیدگی
صبح روزی در سال ۱۹۹۰، وقتی سوزان برایسون، استاد فلسفهی تحلیلی کالج دارتموث، مشغول پیادهروی بود، مردی به او حمله کرد، کتکش زد، به او تعرض جنسی کرد، به قصدِ خفه کردن گلویش را فشرد، و رهایش کرد تا بمیرد. اما سوزان جان به در برد و مواجههاش با این واقعهی تروماتیک را دستمایهی نوشتن روایتی دستِ اول، درخشان و منحصربهفرد کرد. روایت او دستکم از دو جهت شاخص است. اول اینکه، به تعبیر خود برایسون، قصه یا روایت او به نوعی خلافآمدِ «روایتهای استانداردِ» تجربهی بزهدیدگی است. برایسون با «روایتهای خطی از بهبودی» کنار نمیآید و نشان میدهد که چگونه قصهی شخصی خودش از تجاوزْ سامانِ مشخصی نداشته و همیشه جاری و قابلِ بازنویسی و بازگویی بوده است. دیگر ویژگی برجستهی روایت او هم مواجههی دقیق و مفهومی و در عین حال بیانگرانه با تجربهی بزهدیدگی و موقعیتهای مرتبط با آن است؛ تجربهای انسانی که اغلب بهدرستی روایت نمیشود.
فیل در تاریکی | درآمدی نظری بر جرمشناسی روایی
جرمشناسی روایی با میانجی روایت سراغ جرم میرود. چرخش روایی در علوم انسانی و اجتماعی مدرن بهخوبی نشان داده است که اساساً هر پدیدهی انسانی و اجتماعی را میشود به مثابهی متنی روایی «خواند» و شیوهی روایتش را بررسی کرد. بنابراین، نه فقط داستانها و فیلمهای جنایی، بلکه پروندههای جناییِ واقعی و گزارشهای رسانهای از جنایت و دادگاههای کیفری، کیفرخواست دادستانها، لوایح دفاعیهی وکلا، آرای صادره از محاکم، اقرارهای مجرمان و اظهارات قربانیانِ جرم و صورتجلسههای پلیس، همگی بازنماییهاییاند که «روایتهای جرم» را میسازند. دکتر فرهاد اللهوردی میگونی و دکتر محمد گنجعلیشاهی در این مطلب بیکاغذ اطراف از روایتهای جرم، جرمشناسی روایی و اهمیتش میگویند.