کتاب خانم! فردا کوچ است خاطرات و روزنگاری‌های سکینه‌سلطان یا همان وقارالدوله از سفرش به حج و عتبات است. سفرنامه‌ای که به شکل عجیبی نثری ساده و روان دارند و به سبک و سیاق نگارش امروزی بسیار نزدیک است. هیچ‌گونه پیچیدگی در ساخت و بافت عبارت‌های وقارالدوله دیده نمی‌شود و از این نظر با نثرهای رسمی رایج در آن زمان تفاوت اساسی دارد. جمله‌های او ساده، کوتاه و صادقانه است و به زبان گفتار و محاوره‌ای گرایش دارد. سکینه سلطان در این نوشته‌ها با دیدی تیزبینانه و دقیق دست به تجزیه و تحلیل و سبک‌شناسی پدیده‌های اطرافش می‌زند و اماکن جغرافیایی، تاریخی و مذهبی، آداب و رسوم و مسائل فرهنگی مردم مناطق مختلف، وضعیت راه‌ها و حمل و نقل، داد و ستد، نوع غذا و معیشت مردم را موشکافی می‌کند. به همین خاطر سفرنامۀ او را می‌توان آیینه‌ای از وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دورۀ قاجار دانست که اطلاعات فراوانی از جغرافیا، تاریخ و فرهنگ مردم ایران، عراق و عربستان در آن وجود دارد.
وقارالدوله یکی از همسران ناصرالدین شاه بود که پس از کشته شدن او، به عقد معتصم الملک درآمد. با این وجود او هیچ‌وقت از فکر ناصرالدین شاه بیرون نیامد و همیشه با احترام از او یاد می‌کرد. چند سال بعد برای تسکین و آرامش روحی تصمیم گرفت به حج و زیارت ائمه برود. سفری طولانی که البته پرفراز و نشیب شد و گاهی حتی او را به مرز ناامیدی هم کشاند. سکینه سلطان که زن اهل مطالعه بود و طبعی شاعرانه داشت در دست‌نوشته‌هایش این احساسات را به‌خوبی بروز می‌دهد. در سطر به سطر کتاب خانم! فردا کوچ است می‌توان جهان‌بینی و اندیشه و دقت نظر او را در مورد دنیای اطرافش حس کرد و دید. به همین خاطر نیز روایت او تا حد زیادی با دیگر سفرنامه‌ها متفاوت است.
کتاب خانم! فردا کوچ است حاصل پژوهش رسول جعفریان و کیانوش کیانی است. زهرا صالحی‌زاده نیز این متون را ویرایش و تدوین کرده است. یادداشت نازیلا ناظمی دربارۀ این کتاب و به طور کلی اهمیت مجموعۀ سفرنامه‌های زنان قاجار را می‌توانید در اینجا بخوانید.
دربارۀ مجموعۀ سفرنامه‌های قدیمی زنان
سفرنامه‌های قدیمی زنان مجموعه کتاب‌هایی از نشر اطراف هستند که به یادداشت‌ها، خاطرات، روایت‌ها و سفرنامه‌های زنان دوران قاجار اختصاص دارند. در هر کتاب از این مجموعه دست‌نوشته‌های یکی از زنان سرشناس قرون پیش گردآوری و تدوین شده است؛ سفری که عموماً از شهرستان به تهران یا به عتبات و قصد زیارت بوده. این مجموعه می‌کوشد هم ادبیات زنانۀ مهجور، نادیده گرفته‌شده یا به حاشیه رانده‌شده را بازخوانی کند و هم تاریخ‌نگاری متفاوتی از تاریخ‌نگاری مردانه و مسلط ارائه دهد. چادر کردیم رفتیم تماشا، سه روز به آخر دریا و خانم! فردا کوچ است عناوین کتاب‌هایی هستند که تاکنون در این سری به چاپ رسیده‌اند.
فهرست
روز اطراقی است | 21-44
چه عرض کنم که چه دیدم | 45-60
ما را شوه شوه می‌برند | 61-100
از دولت پشه‌بند راحت خوابیدم | 101-124
با برادرم خیلی مونس کرده | 125-154
دلم برایت گوری می‌کند | 155-188
ستایش‌ها و افتخارات
«این اثر که سفرنامه وقارالدله در سفر به عتبات و مکه است، در خود اطلاعات جدیدی را نسبت به جامعه آن زمان ایران دارد. این‌بار مخاطب به جای اینکه تاریخ را از زاویه دید یک نویسنده مرد ببیند، دل به گفته‌های یکی از معدود زنان نویسنده در این دوران می‌سپارد و این‌بار جامعه دوران قاجار را از دریچه‌ای جدید و نو می‌خواند و می‌بیند.»
خبرگزاری تسنیم
«نثر سفرنامه‌های سکینه سلطان از نثرهای منشیانه‌ی آن زمان فاصله‌ی زیادی دارد. خیلی ساده و روان است و به زبان گفتار بسیار نزدیک. جمله های به‌شدت کوتاه و اجزای جمله همان‌طور که در زبان گفتار جابه‌جا می شود، نوشته شده است… اگر دلتان خواست می‌توانید با سکینه سلطان همراه باشید و در سفر یکساله او به مکه معظمه و عتبات عالیات سیر و سیاحت و زیارت کنید. سکینه سلطان زن پرحرفی نیست. سفرنامه اش را کوتاه و مختصر و ساده و صمیمی نوشته است.»
افروز جهاندیده
«اگر علاقه‌ی شخصی‌ام به سفرنامه‌خوانی و متن‌های قاجاری را در این سفارش دخیل نکنم، باز هم یک ویژگی مهم اینجا هست که باعث می‌شود شما را تشویق کنم به خواندن این کتاب: مواجهه‌ی نزدیک با تاریخ!
اوضاع و احوال دربار، وضعیت جاده‌ها، کاروانسراها، آب و هوای اقالیم، رفتارشناسی مردم، قیمت مایحتاج از خوراک و اسباب سفر گرفته تا کرایه‌ی اتاق، برخورد با راهزنان، وضع زیرساخت‌ها، اصطلاحات و تکیه کلام‌ها، سطح سواد، میزان اعتقادات، پایبندی به شرع ، نوع پوشش و… جزییاتی است که در متن‌های زنانه می‌توان ردی از آنها گرفت.
سه جلدیِ سفرنامه‌ی زنان نشر اطراف، روایت شسته‌رفته‌ی سفر سه زن باسواد از دوران قاجار، به عتبات و حرمین است. زنانی که گاه از هوای گرم و صدای حیوانات در نیمه شب یک کاروانسرای بین راه، بی خواب شده‌اند و گاه در غرفه‌ی تنگ یک کشتی مسافربری، با خانواده‌ای مسافر، گرم گرفته‌اند. گاهی از شدت تب و لرز، در میانه‌ی مسیر، آرزوی مرگ کرده‌اند و گاهی از فرط اشتیاق، آرزوی مجاور شدن در کربلا را کرده‌اند. گاهی دلتنگ همسر شده‌اند و گاهی از پرحرفی همسفر نالیده‌اند.»
⭐⭐⭐⭐⭐ سعیده شبرنگ
«توجهش به جزئیات و احوالات جالب توجه است و طبع شعر خوبی نیز دارد و به فراخور اتفاقات مختلف چند بیتی شعر گفته‌است»
⭐⭐⭐⭐ محمدرضا خراسانی زاده
«شیرین بود و خواندنی»
⭐⭐⭐⭐ زهرا نجاری
«من از خواندن این کتاب لذت بردم و بسیار آموختم. باورکردنی نیست که فقط در مدت صد و خورده‌ای سال این اندازه سبک زندگی و شیوه مسافرت تغییر کرده است. این خانم با عده بسیار از همراهان به سفر می رود ولی آنچه می بیند از دریاها و از صخره ها، از بیابانهای بی پایان، چالشی بزرگ است زیرا هیچ امید ندارد بتواند زنده به ایران بازگردد. با اینهمه او شرح روز به روز سفر را نوشته.»
⭐⭐⭐⭐ Maryam Mosharraf
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.