رابطهها و میدانها | چطور از علم مدرن در مدیریت سازمانها استفاده کنیم؟
سازمان پدیدهای قابل تحویل به نظام سادۀ علت و معلول نیست و نمیتوان آن را صرفاً از طریق مطالعۀ اجزا به عنوان بخشهای منفرد تشریح کرد. به عبارت بهتر، مطالعۀ سازمانها با تمرکز بر اجزا سادهانگارانه است. گویی وضعیت سازمان فقط در یک لحظۀ خاص مورد توجه قرار گرفته و تصویر آن در یک برش زمانی مشخص مورد نظر بوده. به این ترتیب تصویر کلی شامل اجزا و روابط بین اجزا در یک لحظۀ خاص و نشانگر وضع موجود خواهد بود. اما به باور مارگارت ویتلی مطالعۀ سازمان منوط به مطالعۀ همزمان سهگانۀ اجزا، روابط متقابل و هدف (کارکرد) است و در این میان کلید شناختِ سازمان، شناخت «رابطهها» و «میدانها» است. یعنی هیچ جزئی به طور مستقل وجود ندارد و نمیتوان آن را بدون درک روابطش با سایر اجزا شناخت.
قصهگویی مشارکتی؛ تبادل قصه برای تحول سازمانی
تنشهای فردی و جمعی زمانی در سازمان بروز میکنند که روایت، قصه و استعارههای غالب، بدون گفتوگوی معنادار یا جلب رضایت افراد، بر آنها تحمیل شود. روایتهای انحصاری میتوانند خلاقیت و انگیزه را سرکوب کنند و افراد را از مشارکت در کار هدفمند و ارزنده بازدارند. تکقصۀ غالب خطرناک است و خطر بدفهمیِ جدیِ مفروضات و تجربیات زیستۀ دیگران را با خود دارد. اما با تبادل قصه، اعضا فرصتی برای یاد گرفتن از یکدیگر به دست میآورند. چون هر یک از کارکنان از بسترهای اجتماعی متفاوتی هستند و با خود قصههای منحصربهفردی را میآورند که بر اساس تجربیات واقعیشان و مرتبط با کار است. وقتی این قصهها رد و بدل میشوند، پر از استعاره هستند، چون استعارهها میتوانند قصهها را در خاطر فرد زنده یا فعال کنند.
قصهی آیندهی سازمان | جهانهای داستانی باز و بسته
هر سازمانی برای آیندهاش قصهای در ذهن دارد، چه به قصهاش آگاه باشد، چه نباشد. یکی از پرسشهای کلیدی این است که آیا سازمان، دستکم تا اندازهای، در این قصهی آینده دخیل است یا دستِ سرنوشت است که این قصه را مینویسد؟ پرسش مهم دوم دربارهی ماهیت قصهی آینده است: قصهی سازمان، از نظر موقعیت، باز است یا بسته؟ موقعیتهای داستانی بسته کارکنان را با ترس به حرکت وامیدارند و گزینههای چندانی پیش رویشان نمیگذارند، در حالی که قصههای باز برای برانگیختن کارکنان به وظایف سازمانی معنایی عمیقتر میدهند و امکان انتخابهای متعدد را برایشان فراهم میکنند. این مطلب بیکاغذ اطراف، که از کتاب روزی روزگاری سازمانی برگرفته شده است، انواع مختلف پیرنگهای قصهی آینده را معرفی میکند و شرح میدهد که استفاده از هر نوع پیرنگ، چه تأثیری بر فرهنگ و هویت سازمانی میگذارد.