لهجه‌ها اهلی نمی‌شوند

توضیحات

نویسندگان کتاب لهجه‌ها اهلی نمی‌شوند از تجربه‌ی زیستن و نوشتن در فضای بینابینی دو زبان و دو فرهنگ، یکی شرقی و دیگری غربی، می‌گویند. آن‌ها با تأمل هشیارانه و هدفمند درباره‌ی جایگاه خودشان و تجربه‌ی چگال و پیچیده‌ی احساس غربت در وطن و در کشور میزبان، درکی تازه از مفاهیمی چون هویت، نژاد، استعمار و بده‌بستانِ خود و دیگری عرضه می‌کنند.

نویسندگان این متن‌ها که از نظام‌های اعتقادی و بسترهای فرهنگی گوناگونی می‌آیند از افکار، ایده‌ها، خیال‌پردازی‌ها و خاطرات‌شان می‌گویند تا پیچیدگی تجربه‌ی زیستن میان دو زبان و چالش‌های زندگی در بیش از یک چشم‌انداز سیاسی و فرهنگی را به تصویر بکشند. این نویسندگان هوشیارانه و هدفمند به جایگاه خود نگریسته‌اند و از فضای بینابینیِ میان دو زبان و دو فرهنگ بهره برده‌اند تا مختصات جهانی نو در محل تلاقی دو زبان را برای خود و دیگران روشن کنند.

در این کتاب، ناداستان‌هایی از الماز ابی‌نادر، نبیل ابراهیم، جورج ابراهیم، پائولین قلدس، ربیع علم‌الدین، لیلی العلمی، هدیل غنیم، ایمان مرسال، خالد مطاوع و نعومی شهاب نای را می‌خوانید که هر یک تجربه‌ی بینافرهنگی و بینازبانیِ خود را از نظرگاهی متفاوت تحلیل کرده‌اند.

درباره‌ی مجموعه‌ی «زندگی میان زبان‌ها»

نشر اطراف با توجه به اهمیت مواجهه‌ی آگاهانه با زبان و کارکردهایش، مجموعه‌ی «زندگی میان زبان‌ها» را با کتاب ارواح ملیت ندارند شروع کرده و با کتاب لهجه‌ها اهلی نمی‌شوند ادامه داده است. در این مجموعه سراغ آثار نویسندگانی رفته‌ایم که به تجربه‌ی زندگی در بیش از یک زبان اندیشیده‌اند یا روایت‌شان از تجربه‌ی زبان و بازی‌هایش در فرایندهای نوشتن، خواندن، سخن گفتن و شنیدن را با مخاطب در میان گذاشته‌اند. این مجموعه تجربه‌ی رویارویی زبان‌ها و زیستنِ آگاهانه در قلمروی زبان را در قالب‌های گوناگونی مثل خاطره‌پردازی، یادداشت شخصی، جستار روایی و تأملات روایت می‌کند؛ تجربه‌ای آشنا برای همه‌ی کسانی که ارتباط تخصصی یا غیرتخصصی آگاهانه‌ای با واژه‌ها، آواها، اصطلاح‌ها، ساختارهای دستورزبانی و بسترهای اندیشه‌ورزیِ بیش از یک زبان دارند، کسانی که زبانِ مادری‌شان با زبان رسمی کشورشان متفاوت است، مترجمان، زبان‌شناسان، مسافران، مهاجران و چه بسا هر کسی که در معرض شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های امروزی است.

درباره‌ی نویسندگانِ «لهجه‌ها اهلی نمی‌شوند»

• الماز ابی‌نادر (Elmaz Abinader، متولد ۱۹۵۴ در پنسیلوانیا) نویسنده و شاعر لبنانی‌تبارِ آمریکایی و استاد ادبیات انگلیسی کالج میلز است. مسئله‌ی هویت‌ها و صداهای به‌حاشیه‌رانده‌شده از مهم‌ترین دغدغه‌های ابی‌نادر است و آثارش برنده‌ی جوایز گوناگونی شده‌اند.
• نبیل ابراهیم (Nabeel Abraham، متولد ۱۹۵۰ در کارولینای شمالی) انسان‌شناس و کنشگر آمریکاییِ فلسطینی‌تبار است و پژوهش‌هایش بیشتر بر هویت عرب‌آمریکایی و شیوه‌های بازنمایی اعراب و فلسطینی‌ها در رسانه‌های جریان اصلی آمریکا متمرکزند. او علاوه بر فعالیت‌های علمی و پژوهشی، جستار و داستان کوتاه هم می‌نویسد.
• جورج ابراهیم (George Abraham)، شاعر و نویسنده و کنشگر فلسطینی‌آمریکایی، در دانشگاه هاروارد مهندسیِ زیستی خوانده اما ادبیات و نوشتن هم پای ثابت زندگی‌اش بوده و تا کنون دو کتاب منتشر کرده است. او حالا عضو هیئت‌مدیره‌ی رادیوس (محفل نویسندگان عرب‌آمریکایی) است.
• پائولین قلدس (Pauline Kaldas، متولد ۱۹۶۱)، شاعر و نویسنده‌ی مصری‌آمریکایی و استاد ادبیات انگلیسی و نویسندگی خلاقانه‌ی دانشگاه هالینز، کتاب‌هایی مثل خاطره‌پردازی‌ نامه‌هایی از قاهره و مجموعه شعرِ قطب‌نمای مصری را در کارنامه‌اش دارد و جستارها، داستان‌ها و اشعارش در نشریات مختلف هم منتشر شده‌اند. او در جستارهایش بیشتر درباره‌ی ادبیات چندفرهنگی، ادبیات مهاجران و نویسندگان زن عرب می‌نویسد.
• ربیع عَلَم‌الدین (Rabih Alameddine، متولد ۱۹۵۹ در امّانِ اردن)، نویسنده و نقاشِ لبنانی‌آمریکایی، از مشهورترین چهره‌های ادبی عرب‌تبارِ ایالات متحده است و رمان سرِ اشتباهِ تلسکوپِ او در سال ۲۰۲۲ برنده‌ی جایزه‌ی ادبیات داستانیِ پن/فاکنر شد. او کودکی و نوجوانی‌اش را در کویت و لبنان گذرانده اما بیشتر آثارش را به زبان انگلیسی می‌نویسد.
• لیلی العلمی (Laila Lalami، متولد ۱۹۶۸ در رَباطِ مغرب)، رمان‌نویس و جستارنویس مغربی‌آمریکایی، دکتری زبان‌شناسی دارد و در دانشگاه کالیفرنیا استاد نویسندگی خلاقانه است. رمان‌هایی مثل امید و دیگر سوداهای خطرناک (۲۰۰۵) و آن آمریکایی‌های دیگر (۲۰۱۹) از مهم‌ترین آثار العلمی‌اند و برنده‌ی چند جایزه‌ی ادبی شده‌اند.
• هدیل غنیم (Hadil Ghoneim)، جستارنویس و داستان‌نویس مصری، در قاهره به دنیا آمده و در بزرگسالی به انگلستان و از آن‌جا به ایالات متحده مهاجرت کرده است. او به هر دو زبان عربی و انگلیسی می‌نویسد و گفت‌وگوی میان‌فرهنگی و قصه‌گویی از مهم‌ترین دغدغه‌هایش هستند.
• ایمان مرسال (Iman Mersal، متولد ۱۹۶۶ در دقهلیه‌ی مصر)، شاعر، جستارنویس، مترجم و منتقد ادبیِ مصری، پس از اخذ مدرک دکتری از دانشگاه قاهره به ایالات متحده مهاجرت کرد و استاد ادبیات عرب دانشگاه آلبرتا شد. او نقش مهمی در معرفی ادبیات جهان عرب در آمریکای شمالی داشته است.
• خالد مطاوع (Khaled Mattawa، متولد ۱۹۶۴ در بنغازی لیبی)، شاعر و نویسنده‌ی سرشناس لیبیایی‌آمریکایی، در ترجمه‌ی آثار ادبی عربی به انگلیسی هم دست دارد. او در نوجوانی به ایالات متحده مهاجرت کرد و حالا استاد نویسندگی خلاقانه‌ی دانشگاه میشیگان است اما هویت عربی، ادبیات عرب و پل زدن میان ادبیات عرب و جهان غرب همیشه در کانون فعالیت‌هایش بوده‌اند.
• نعومی شهاب نای (Naomi Shihab Nye، متولد ۱۹۵۲ در میزوری) شاعر، ترانه‌سرا و رمان‌نویسِ فلسطینی‌آمریکایی است و با این‌که در ایالات متحده به دنیا آمده و بزرگ شده، خودش را «شاعر آواره» توصیف می‌کند و می‌گوید تجربه‌ی سفرش به روستای پدری‌اش در کرانه‌ی باختری (که روایتی از آن را در کتاب لهجه‌ها اهلی نمی‌شوند می‌خوانید) زندگی او و درکش را از جایگاهش در جهان تغییر داده است.

درباره‌ی مترجم

بتول فیروزان، مترجم کتاب لهجه‌ها اهلی نمی‌شوند، که نشر اطراف پیش از این کتاب نقطه می‌خواست فرار کند را هم با ترجمه‌ی او منتشر کرده، این روزها دیگر میان ما نیست اما بی‌تردید حضورش در کلمه کلمه‌ی این اثر درخشان ادامه دارد. بتول فیروزان دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی روان‌شناسی در دانشگاه علامه طباطبایی و مطالعات روان‌کاوی نظری در دانشگاه یوسی‌اِل لندن بود. مهم‌ترین شاخصه‌ی او در جایگاه مترجم، تعامل جسورانه، پژوهشگرانه و از سر کنجکاوی‌اش با متن و روحیه‌ی همکاری‌اش بود که موجب می‌شد با تأنی و حوصله، ترجمه‌هایش را بارها بازنویسی کند. مطالعات مفصل او درباره‌ی ادبیات عرب، تحقیقات برون‌متنی‌اش برای رفع ابهام‌های احتمالی، تجربه‌های شخصی‌اش در جایگاه یک ایرانی‌لبنانی، و شوق و مداومتش برای رسیدن به متنی خوش‌خوان، معتبر و پیراسته تحسین‌انگیز بود. بی‌شک ترجمه‌ی بعضی جمله‌های این یادگار ارزشمندِ بتول فیروزان یاد تجربه‌ی رنجی فردی و جمعی را برای او زنده می‌کرد؛ رنجی که او آن را به عنوان بخشی از هزینه‌ی دستیابی به اثری برجسته به جان خرید. امیدواریم منش و روحیه‌ی جست‌وجوگرانه‌ی او در ما زنده بماند.