آخرین اغواگری زمین

‏کتاب آخرین اغواگری زمین مجموعه‌ای از هفت جستار مارینا تسوِتایوا است که او را جزو چهار شاعر بزرگ روسیۀ قرن بیستم می‌دانند. تسوتایوا چنان نثر درخشانی دارد که شاهرخ مسکوب آن را عمیق و ساده مثل شعری دلپذیر توصیف می‌کند. او در متلاطم‌ترین دورۀ تاریخ روسیه زندگی کرد و شاهد اتفاقات هولناکی بود. با این حال، تسوتایوا در تمام این سال‌ها، با ‏وجود همۀ مشقت‌های زندگی و سیاست‌زدگی، همچنان می‌نوشت و می‌سرود. ‏شاید آن‌چه جستارهای این نویسنده را متمایز می‌کند همین یقین و باورش به ناگزیری هنر و پناه بردنش به کلمات باشد. ‏با اینکه همیشه او را به عنوان شاعر می‌شناسند ولی نویسندۀ ماهر و خلاقی هم بود. با اینکه خودش گفته بود «شعر خوب همیشه بهتر از نثر است» اما به‌ندرت نثری به خوبی نثر او می‌یابیم. به تعبیر جوزف برودسکی، تسوتایوا شیوۀ تفکر شاعرانه را به متن منثور، و رخداد شعر را ‏به عرصۀ نثر آورده است.

گرچه مارینا تسوتایوا از سال 1922 خارج از روسیه زندگی می‌کرد، همچنان در جریان بهترین آثار ادبی خلق‌شده در روسیه بود و می‌شود نثرش را با نثر بوریس پاسترناک، اسیپ مندلشتام و آنا آخماتووا هم‌تراز دانست. نثر تسوتایوا به سنجیدگی و حساب‌شدگی نثر آن‌هاست و خواندنش، درست مثل خواندن متن‌ آن‌ها، دقت و تلاش خواننده را می‌طلبد و البته به همان اندازه لذت‌بخش و پرثمر است. همۀ جستارهای کتاب کتاب آخرین اغواگری زمین پس از مهاجرت تسوتایوا نوشته شده‌اند. از حدود سال 1925 بیشتر آن‌هایی که بعد از انقلاب 1917 از روسیه مهاجرت کردند دیگر دریافته بودند که بازگشتی در کار نیست. از همان وقت، «ادبیات مهاجرت» از زیرشاخه‌های متمایز ادبیات روسیه شد. پاریس بزرگ‌ترین و فعال‌ترین مرکز ادبیات مهاجرت روسیه بود و تسوتایوا هم در نوامبر 1925 به پاریس رفت. در پاریس، محبوب بود و در کانون توجه. آثارش را در محافل مختلف می‌خواند و توانست بیشتر آنچه را که در دورۀ چهارده‌سالۀ زندگی‌اش در پاریس نوشت، منتشر کند. اما تسوتایوا با دیگر نویسندگان مهاجر تفاوت داشت چون همچنان معتقد بود خوانندگان حقیقی‌اش همان‌هایی‌اند که در روسیه مانده‌اند و مهاجرت نکرده‌اند.

نوشته‌های مارینا تسوتایوا دربارۀ شعر هم بزرگداشت شعرند و هم دفاعیه‌ای برای آن. او در کتاب کتاب آخرین اغواگری زمین در ستایش شعر می‌نویسد. می‌نویسد تا شعر را برای آن‌هایی که به شعر بدگمان‌اند توضیح دهد، تا شعر را از سوءاستفاده در امان نگه دارد و به بهتان‌ها پاسخ دهد، تا یادآوری کند که داوری دربارۀ شعر کار هر کسی نیست. او استعدادی ویژه برای تحلیل موشکافانه‌ی‌ چیزهای خرد و کوچک دارد؛ چیزهایی که اهمیت‌شان از اهمیت ایده‌های سترگی که رکن و اساس بسیاری از جستارهایش را می‌سازند کمتر نیست. تسوتایوا هم در ترسیم چشم‌اندازی کلی و هم در موشکافی جزئیات زبردست است. با این حال، نوشته‌های منثورش عمدتاً چیزی میان این دو هستند: کلنجار رفتن با مفاهیمی مثل شاعر، نبوغ، زمانه و ضمیر انسانی، و بیرون کشیدن معنا از دل آن‌ها یا معنا‌بخشی به آن‌ها.

کتاب کتاب آخرین اغواگری زمین را الهام شوشتری‌زاده ترجمه کرده است. اگر علاقه دارید می‌توانید بخش‌هایی از مقدمۀ آنجلا لیوینگستون بر این کتاب را در بی‌کاغذ اطراف بخوانید. همین‌طور جستار «پاسترناک بر ما می‌بارد» را می‌توانید در این‌جا مطالعه کنید.

دربارۀ مجموعۀ جستار روایی

مجموعۀ جستار روایی نشر اطراف، بر روی ژانر ادبی جستار متمرکز می‌شود و می‌کوشد ناداستان‌هایی که شکل و فرم روایی‌تری دارند را معرفی کند. در این مجموعه، روایت‌هایی از نویسندگان سرتاسر دنیا -از آمریکای شمالی تا اروپای شرقی- گردآوری شده که به مضامین انسانی مختلفی اشاره می‌کنند. مضامین و موضوعاتی که ظاهری شخصی دارند ولی ماهیت‌شان جهان‌شمول و برای همه قابل‌فهم است؛ از ادبیات و وطن گرفته تا انزوا و پرسه‌زنی.

این مجموعه در دو سری منتشر شده: سری اول شامل 8 کتاب این هم مثالی دیگر (دیوید فاستر والاس)، اگر به خودم برگردم (والریا لوئیزلی)، البته که عصبانی هستم (دوبراوکا اوگرشیچ)، درد که کسی را نمی‌کشد (جاناتان فرنزن)، هیچ چیز آن‌جا نیست (انی دیلارد)، ماجرا فقط این نبود (زیدی اسمیت)، اگر حافظه یاری کند (جوزف برودسکی) و فقط روزهایی که می‌نویسم (آرتور کریستال) است.

از سری دوم هم تاکنون مجموعه جستارهای نقشه‌هایی برای گم شدن (ربکا سولنیت)، دیدار اتفاقی با دوست خیالی (آدام گاپنیک)، به خاطره اعتمادی نیست (الیزا گبرت) و آخرین اغواگری زمین (مارینا تسوِتایوا) به انتشار رسیده است.

دربارۀ نویسندۀ کتاب آخرین اغواگری زمین

مارینا تسوتایوا (Marina Tsvetaeva) (1941-1892) شاعر و نویسندۀ بزرگ روسی و یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادبی قرن بیستم این کشور است. او در سوربن تحصیل کرده بود و از پیشگامان جنبش سمبولیسم به شمار می‌رفت. ولی با شروع انقلاب زندگی‌اش دستخوش تلاطمی بزرگ شد تا جایی که همسر و دخترش را در دوران انقلاب از دست داد و نهایتاً خودکشی کرد. از او مجموعه شعر به جای مانده که ‌سودای کولی‌وار یکی از آن هاست.