مضمون اصلی جستارهای کوتاه کتاب حاشیه همان متن است رابطۀ فیلم، مخصوصاً فیلم مستند، و زندگی و رفت‌‌وآمد میان زیست‌‌های این دو جهان است. دغدغۀ بزرگ پیروز کلانتری، به تعبیر خودش، این است که «زندگی به درد فیلم بخورد و فیلم به زندگی برگردد». او، در گردش مداوم میان این دو، تجربه‌اش در جهان فیلم و سینمای مستند ایران را می‌کاود و به دنبال پاسخی برای بعضی از سؤال‌های مشترک ما میگردد.
پیروز کلانتری در کتاب حاشیه همان متن است تصویری از سال‌های فعالیتش در عرصۀ فیلم مستند پیش چشم‌مان می‌گذارد اما به این بسنده نمی‌کند و لابه‌لای واگویی خاطرات دور و نزدیکش، از خیلی چیزهای دیگر هم می‌نویسد: تماشای زندگی، درنگ بر زندگی و جایگاه مستندساز در طوفان‌ها و تلاطم‌های اجتماعی و سیاسی. او معانی و دلالت‌های دوگانه‌هایی مثل حاشیه/متن یا مرکز/پیرامون را مطرح می‌کند و می‌کوشد نسبت مستندساز و دنیای واقعی را نشان دهد. اهمیت روایت وجوه پنهان جامعه و شکل و جنس ارتباط آدم‌های پشت و جلوی دوربین مستندساز دغدغه‌های دیگر این مستندساز هستند. برای کلانتری، به عنوان یک هنرمند فیلم‌ساز، شهر هم اهمیت زیادی دارد. به همین خاطر هم جستارهایی را به پرسه‌های زندگی روزمره، خوانش شهر، احساسش نسبت به خیابان‌ها و محله‌های تهران اختصاص می‌دهد. روشنفکری و عمل‌گرایی و جایگاه شخصیت‌هایی مثل همایون صنعتی‌زاده، تجربۀ نوشتن، تمایز فیلم مستند و سینمای مستند و دلبستگی به فیلمهای عباس کیارستمی هم از دیگر موضوعات این کتاب به شمار می‌روند.
کتاب حاشیه همان متن است ترکیبی از خاطرات هنری سی سالۀ پیروز کلانتری و تجربیات و شناختی است که در طول هفت دهه زندگی به دست آورده. خواندن این جستارها کمک می‌کند هم با روحیۀ این هنرمند بیشتر آشنا شوید و هم ایران معاصر را از زاویۀ دیگری درک کنید.
یکی از جستارهای کلانتری در مورد عباس کیارستمی و سینمای منحصربه‌فرد اوست. این جستار را می‌توانید در این‌جا بخوانید.
دربارۀ پیروز کلانتری
پیروز کلانتری (متولد 1332) نویسنده و مستندساز است. او بعد از دبیرستان، به مدرسۀ عالی تلویزیون و سینما رفت و به‌مرور، به عکاسی و مستندسازی و نقدنویسی روی آورد. کلانتری از اواخر دهۀ شصت، مستندسازی را شروع کرده و هم‌اکنون عضو هیئت مؤسس انجمن مستندسازان سینمای ایران است. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به می برد تا به کجا (1399)، همایون (1397)، واریتۀ بلوچی (1395)، سالینجرخوانی در پارک شهر (1389) و در خیابان‌های ناتمام (1387) اشاره کرد.
فهرست
درآمد | 7-8
خاطره‌ای محو | 9-11
تماشای زندگی | 12-14
درنگ بر زندگی | 15-18
من چه‌کاره‌ام؟ | 19-22
حاشیه همان متن است | 23-25
راش‌ها واقعا دور ریختنی‌اند | 26-29
قاب زیبا یا قاب لازم | 30-32
واقعیت به اضافه‌ی متن | 33-35
وَرهای پنهان را روایت کن | 36-38
پیرهای بیست‌و‌دو‌سه‌ساله‌ی ما | 39-44
طلب‌من، طلب‌او | 45-47
زندگی جلوی دوربین فعال نمی‌شود | 48-50
نبض زندگی روزمره را بگیر | 51-54
میل مبهم مخاطب | 55-58
خوانش شهر | 59-61
یک فیلم کوچک | 62-66
روایت عین و روایت ذهن | 67-69
زندگی خود یک سفارش و پیش‌نهاد نیست؟ | 70-71
این «پیرامون» و «مرکز»سازی‌ها | 72-73
حکمت شادان پیرهای ما | 74-78
بایست و نگاه کن | 79-81
روشنفکر عمل‌گرای ما | 82-86
در جست‌وجوی فهم امور | 87-89
از ما دور می شوند | 90-92
روایت خُرد زندگی ما | 93-96
وقتی از جامعه حرف می زنیم، از چه حرف می زنیم؟ | 97-100
از نوشتن بگو | 101-102
«فیلم» مستند و «سینمای» مستند | 103-106
تماشای نادیده‌ها | 107-116
دیده‌ی حیرت | 117-125
تنهایی آدم حاشیه | 126-130
هنرورزی عمومی | 131-132
گریز از روایت غالب | 133-136
فضای مکالمه | 137-139
سرآمد | 140-143
ستایش‌ها و افتخارات
«کلانتری اهل کلمه و نوشتن است. “هنر اولی که خیلی درگیرم می‌کند شعر و ادبیات است.” ایدۀ زندگی خرد که در بخشی از کتاب به آن پرداخته شده بسیار قابل تامل است. “روایت و تاریخ خرد، در برابر روایت و تاریخ کلان.” ایده‌ای در ارتباط با ایده‌ها و مفاهیمِ دیگری که در کتاب طرح شدند: هنرورزی عمومی، زندگی‌ها و فرهنگ‌های مردم نقاط دورافتاده یا نادیدۀ ایران، شهرها و روستاهای حاشیۀ کویر، پروژه “فیلمهای کوچک”، پرسه‌زنی و رهایی در فیلم‌ها و تماشای زندگی‌های جاری و کوچک. ایده‌ای که پیروز کلانتری آن را در فیلم‌ها و پروژه‌های دیگرش دنبال کرده است: “حاشیه همان متن است”. کتاب به مهوش کیان‌ارثی همسر ِ نویسنده تقدیم شده است. نگاه نویسنده را در نوشته‌های خانم کیان‌ارثی هم می‌توان دنبال کرد. “در گفتگو با مردمی که برای گذران زندگی، هر کدام، در سطح شهر به کاری مشغولند.” این کتاب سند و اثری برای تماشا و مواجهه است.»
زری پورجعفریان، سایت انسان‌شناسی و فرهنگ
«سینما و فیلم مستند ازعلایق ویژه من است. انواع گوناگونش. گاهی اوقات دید وحسی که تماشای مستندی درمن ایجادکرده برابر بوده با کتابها و آموخته ها مثل مستند “اون شب که بارون اومد” واین شامل انواع مستندهای علمی و جنگی ازنوع روایتگر یا مستندهایی از زندگی مردم با نظرگاه ویژه سازنده میگردد. به نظرم دیدن مستند دقت بیشتری می طلبد زیرا مستند بودن لزوما” به معنای صحت و دقت روایت نیست. پس بهتراست همیشه درصدی شک را درباره آن درذهن داشت.
این کتاب مجموعه نوشته های کوتاه وبلند نویسنده درباره دیدگاهش و فیلمهایش و فیلمهای دیگران است. جدا از جنبه های تکنیکی مستند سازی که من شناختی ازآن ندارم اما می توانم درمورد هرنوشته و فیلم قضاوتی داشته باشم ومثلا” به دقت تفسیرش درباره “همایون صنعتی زاده ” و قهرمان دیدن او شک کنم یا برداشت و ستایشش از فیلم مستندی که “احمد میراحسان” ساخته است.
ولی جدای ازچنین نکاتی، کتاب برای من بسیارخواندنی و حتی آموزنده بود. اشاره به مستندهای درخشان “کودکان سرزمین من” که به تصورم در دهه هفتاد از تلویزیون دربرنامه کودک پخش می شد و ناتمام ماند یا مستند بسیار دیدنی “گفتگو درمه” از محمدرضا مقدسیان و..»
⭐⭐⭐⭐ Tahmineh Baradaran
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.