زمان قاجار شروع سفر ایرانیان به کشورهای اروپایی و شهرهای مهم دنیا بود. در این دوره گروهی از اشراف و اعیان برای تحصیل به کشورهای فرنگ می‌رفتند و از سوی دیگر روزنامه‌ها و کتاب‌های خارجی هم به داخل کشور می‌آمد. همین باعث شد تا مردم آوازۀ شهرهای دنیا را بشنوند و مشتاق دیدارش باشند. اولین مسافرانی که برای بازدید به شهرهای اروپایی رفتند، رجال و درباریان قاجار بودند؛ دست‌نوشته‌های اینان نشان می‌دهد که تا چه حد شگفت‌زده شده بودند و حس وارد شدن به دنیای نو را داشتند. کتاب آسمان لندن زیاده می بارد، گزارش سفر این گروه از مسافران به لندن است. در این کتاب یازده روایت و سفرنامه از یازده مسافر گردآوری شده که هر کدام به جنبۀ متفاوتی از این شهر می‌پردازد. روایان این کتاب از شاهانی همچون ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه تا جهانگردانی مثل حاج سیاح را در برمی‌گیرد.

هر کدام از مسافران لندن در کتاب آسمان لندن زیاده می بارد به قصد قاصی به این شهر پا گذاشتند؛ از تفریح و گردش تا بررسی صنایع تا تجارت. همین باعث شده تا هر یک در گزارش خود نگاه متفاوتی نسبت به این شهر داشته باشد. اما نکتۀ قابل‌توجه و مشترک در بین همۀ آن‌ها، حیرت‌شان از مترقی بودن این شهر است. ایران در آن زمان هنوز به مدرنیته نزدیک نشده بود در حالی که لندن از پیشرفته‌ترین شهرهای دنیا به حساب می‌آمد و نقشی محور در تحولات سیاسی داشت. این تناقض احساسات این مسافران را تشدید می‌کرد و آن ها را کنجکاوتر می‌ساخت. با این وجود گزارش آن‌ها فقط سفرنامه نیست، بلکه اطلاعات تاریخی و اجتماعی جالبی هم دارد؛ هم ریشه‌های نگرش ما نسبت به این کلانشهر مترقی را نشان می‌دهد و هم واجد اطلاعاتی تاریخی در مورد بافت لندن و سبک زندگی و رفتار مردم آن دوره است.

کتاب صوتی آسمان لندن زیاده می بارد را با صدای سیاوش اکبریان می‌توانید از این‌جا بشنوید. علی‌اکبر شیروانی گردآورنده این کتاب و دبیر مجموعۀ «تماشای شهر» بوده. مصاحبۀ او با رادیو فرهنگ را هم می‌توانید از این‌جا گوش کنید.

دربارۀ مجموعۀ تماشای شهر

تماشای شهر، مجموعه‌ای پنج‌جلدی از نشر اطراف است که به سفرهای خارجی افراد سرشناس، دولتمردان و شاهزادگان دورۀ قاجار می‌پردازد و گزارش و روایت آن‌ها از این موقعیت را بازتاب می‌دهد؛ چهره‌هایی همچون ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، میرزا صالح، ظهیرالدوله و علویه خانم کرمانی. هر یک از کتاب‌های این سری به یکی از شهرهای پاریس، لندن، سن پترزبورگ، استانبول و بمبئی اختصاص دارد و در آن‌ها بخشی از سفرنامه و خاطرات این مردان یا زنان منتشر شده است. پاریس از دور نمایان شد، قهوۀ استانبول نیکو می‌سوزد، آسمان لندن زیاده می‌بارد، سن‌پترزبورگ موزیکانچی دارد و بمبئی رقص الوان است عناوین کتاب‌های این مجموعه هستند که زیرنظر علی اکبر شیروانی جمع‌آوری و تدوین شده‌اند.

دربارۀ گردآورندۀ کتاب آسمان لندن زیاده می بارد

علی اکبر شیروانی (متولد 1360) نویسنده، پژوهشگر و روزنامه‌نگار است. او در رشته‌های علوم اجتماعی و پژوهش هنر تحصیل کرده و در دو دهۀ اخیر در چندین روزنامه و مجله حضور داشته است. شیروانی مدرس داستان‌نویسی و نویسندگی هم هست و کارگاه‌های مختلفی در این زمینه برگزار کرده. مجموعۀ پنج جلدی تماشای شهر و کتاب راه ننوشته از مهم‌ترین آثار او به شمار می‌روند.