نخستین شام سفر | برندگان جایزۀ بهترین سفرنامه سال

جایزۀ ادوارد استنفورد یکی از معتبرترین جوایز کتاب دنیاست که هر ساله بهترین سفرنامه سال را تعیین می‌کند. این جایزه که حدوداً بیست سال از عمرش می‌گذرد، در 8 بخش برگزار می‌شود و منتخبین خود را معرفی می‌کند.

جایزۀ ادوارد استنفورد در اساس از دو جایزۀ «بهترین نویسندۀ سفرنامۀ ادوارد استنفورد» و «بهترین سفرنامه سال استنفورد دُلمان» تشکیل شده و اولین دورۀ آن در سال 2006 برگزار شد. تا پیش از آن فقط یک جایزۀ معتبر برای کتاب‌های سفرنامه در دنیا وجود داشت؛ توماس کوک که در سال 2004 متوقف شد و دیگر ادامه پیدا کرد. نام ادوارد استنفورد به افتخار کسی نام‌گذاری شد که در اواسط قرن نوزدهم نقشه و کتاب‌های سفر را در بریتانیا منتشر می‌کرد.

جایزۀ ادوارد استنفورد به طور کلی 12 بخش دارد؛ از بهترین سفرنامه سال تا یادداشت‌های بلاگ. اما به مرور برخی از بخش‌های آن حذف شدند و دیگر ادامه پیدا نکردند. در سال‌های این جایزه به 8 دسته تعلق می‌گیرد: بهترین سفرنامه سال، داستان، کتاب کودک، عکاسی، طراحی، غذا و نوشیدنی، بهترین سفرنامه‌نویس و نویسندۀ نوظهور. در این سال‌ها مبلغ جایزه به 5000 پوند افزایش یافته است.

در ادامه کتاب‌هایی که جایزۀ اصلی، یعنی بهترین سفرنامه سال را برده‌اند، معرفی می‌شوند:

سال 2025

Black Ghosts: A Journey Into the Lives of Africans in China

نویسنده: Noo Saro-Wiwa

این کتاب روایتی مستند و انسانی از زندگی مهاجران آفریقایی در چین است. نویسنده، که خود اهل نیجریه و بریتانیاست، به شهرهایی چون گوانگ‌ژو و پکن سفر می‌کند و با دانشجویان، تاجران، کارگران، پناه‌جویان و زنان آفریقایی در چین مصاحبه می‌کند. کتاب نه‌تنها به مسائلی چون نژادپرستی، سیاست مهاجرت، و حاشیه‌نشینی می‌پردازد، بلکه نشان می‌دهد این مهاجران چگونه در میان فرهنگ، قانون و تبعیض در چین، برای بقا، رشد، و معنا دست‌وپا می‌زنند.

سال 2024

A Stranger in Your Own City: Travels in the Middle East’s Long War

نویسنده: Ghaith Abdul-Ahad

روایت‌گر دیدگاه شخصی و تجربیات روزنامه‌نگار عراقی، عبدالأحد، از جنگ‌های داخلی و اشغال عراق پس از ۲۰۰۳ است. کتاب از درون شهرهای بغداد، موصل و رمادی به ما نشان می‌دهد که چگونه جنگ، فرقه‌گرایی، و اشغال خارجی، هویت شهری و انسانی مردم را متلاشی کرده است. نثر شاعرانه، تلخ و گاه عمیقاً شخصی‌ست.

سال 2023

In the Shadow of the Mountain

نویسنده: Silvia Vasquez-Lavado

ترکیبی از سفر و خاطره‌نگاری شخصی. سیلویا، نخستین زن آشکارا همجنس‌گرای اهل پرو فاتح اورست، در این کتاب از صعودش می‌گوید. اما مهم‌تر از آن، سفر درونی‌اش برای التیام یافتن از آسیب‌های جنسی دوران کودکی است. کتاب همزمان ماجراجویی کوه‌نوردی و روایتی قدرتمند از بهبودی روانی است.

سال 2022

The Amur River: Between Russia and China

نویسنده: Colin Thubron

روایتی آرام و ژرف از سفری زمینی در امتداد رودخانۀ آمور، که از مغولستان آغاز می‌شود و مرز طبیعی میان روسیه و چین را تشکیل می‌دهد. ثوبرون که در هشتاد سالگی، همچنان نویسنده‌ای دقیق و فیلسوف‌مآب است، در مسیر با مردم بومی، سربازان و مهاجران گفت‌وگو می‌کند و در دل طبیعت و تاریخ، پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی را آشکار می‌سازد.

سال 2021

Shadow City: A Woman Walks Kabul

نویسنده: Taran N. Khan

نویسندۀ هندی‌تبار، تجربیات خود را از اقامت‌های مکررش در کابل بازگو می‌کند. برخلاف روایت‌های جنگ‌زدۀ معمول، او از زاویه‌ای انسانی و زنانه به شهر می‌نگرد و با قدم زدن در کوچه‌ها و گفت‌وگو با مردم، کابل را نه‌فقط میدان جنگ، که مکانی زنده و متکثر ترسیم می‌کند. اثری شاعرانه، تیزبین و متفاوت.

سال 2020

Underland: A Deep Time Journey

نویسنده:  Robert Macfarlane

کتاب سفری حیرت‌انگیز به دنیای زیرزمینی زمین است؛ از غارهای یخی گرینلند تا تونل‌های هسته‌ای بریتانیا، از دخمه‌های پاریس تا قارچ‌زارهای زیرزمینی جنگل‌های فنلاند. مک‌فارلین در این اثر، لایه‌های پنهان زمین را نه‌تنها به‌عنوان پدیده‌های طبیعی، بلکه به‌عنوان گنجینه‌های حافظه، تاریخ و زمان ژرف می‌کاود. او پرسشی بنیادین را دنبال می‌کند: ما چه چیزی را برای آیندگان در دل زمین به جا می‌گذاریم؟

سال 2019

The Immeasurable World: Journeys in Desert Places

نویسنده: William Atkins

سفری به هفت بیابان بزرگ جهان از جمله آریزونا، عربستان و چین. کتاب، مرثیه‌ای است بر فضاهای خالی، و در عین حال، کاوشی عمیق در نقش بیابان‌ها در تاریخ، مذهب، اسطوره و سیاست. سبک روایت کتاب غنایی، اندیشه‌محور و الهام‌بخش است.

سال 2018

Border: A Journey to the Edge of Europe

نویسنده: Kapka Kassabova

این کتاب روایت شخصی و تأمل‌برانگیز از سفر نویسنده به نوار مرزی سه‌گانه‌ی بلغارستان، ترکیه و یونان است؛ منطقه‌ای کوهستانی، کم‌جمعیت و پیچیده که زمانی خط مقدم جنگ سرد و پرده آهنین بوده است. کاسابووا، که خود در بلغارستان کمونیستی به دنیا آمده، به این مرز بازمی‌گردد تا تاریخ، اسطوره، مهاجرت، و زخم‌های روانیِ برجای‌مانده از دیکتاتوری و جدایی را کشف کند.

سال 2017

منتخبی نداشت.

سال 2016

Interstate: Hitchhiking Through the State of a Nation

نویسنده: Julian Sayarer

در این سفرنامۀ متفاوت، جولین سایرر مسیر خود را با هیچ هایک کردن از ساحل شرقی تا غربی ایالات متحده طی می‌کند. او در کنار رانندگان کامیون، کارگران، مهاجران، کهنه‌سربازان، و آمریکایی‌های طبقۀ پایین جامعه می‌نشیند و تصویری بی‌واسطه، خام و گاه تلخ از کشوری ترسیم می‌کند که با نابرابری، خشم سیاسی و گسست اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کند. سفر نویسنده در دل جاده‌های آمریکا، سفری فیزیکی است، اما در عین حال کاوشی سیاسی و فلسفی در وضعیت ملت آمریکاست، درست در آستانۀ انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۶ و ظهور دونالد ترامپ.

سال 2015

Down to the Sea in Ships: Of Ageless Oceans and Modern Men

نویسنده: Horatio Clare

 نویسندۀ کتاب همراه با دو کشتی کانتینری شرکت مارِسک به‌سفر می‌رود؛ یکی مسیر شرقی‌غربی از فلیکس‌تاو (انگلستان) تا لس‌آنجلس و دیگری از آنتورپ تا مونترآل در عرض اتلانتیک. او در هر سفر، با خدمۀ کشتی‌های عظیم ملاقات می‌کند و روایت زندگی ‌آن‌ها، خطرات، سختی‌ها و چشم‌انداز آن‌ها را ثبت می‌کند.

سال 2014

Consolations of the Forest: Alone in a Cabin in the Middle Taiga

نویسنده: Sylvain Tesson

تِسون در فاصلۀ فوریه تا ژوئیه ۲۰۱۰ به‌مدت شش ماه در یک کابین دورافتاده در ساحل دریاچۀ بایکال در سیبری زندگی می‌کند؛ منطقه‌ای با سرمای شدید و سکونی بی‌نهایت. او در این مدت عمدتاً با تهیۀ غذا، روشن‌ کردن آتش‌، ساختن وسایل چوبی و مطالعۀ کتاب سر می‌کند. در این کتاب او به آثار فلسفی، ادبی و طبیعت‌گرایانۀ نیچه، کامو، ثورو، و ویتمن ارجاع می‌دهد.

سال 2013

 The Old Ways: A Journey on Foot

نویسنده: Robert MacFarlane

این کتاب سفرنامه‌های نویسنده را بر ۱۵ مسیر باستانی و سنتی (راه‌های زمینی و دریایی) در بریتانیا، اسپانیا، مناطق فلسطین و تبت دنبال می‌کند. هدف مک‌فارلین این است که از طریق پیاده‌روی بر روی این مسیرهای تاریخی، همزمان معنی «آمیختگی انسان و جایگاه» را کاوش کند.

سال 2012

Wild Coast: Travels on South America’s Untamed Edge

نویسنده: John Gimlette

کتاب سفری شگفت‌انگیز در سواحل شرقی آمریکای جنوبی (منطقه گویانا) و سه کشور مهجور سورینام، گویان و گویان فرانسه است. این نواحی، بین رودخانه‌های آمازون و اورینوکو قرار دارند و هم‌چنان از نقاط بکر و کمتر شناخته‌شده جهان به شمار می‌روند نویسنده سفری تقریباً سه‌ماهه را پیش می‌گیرد که شامل بازدید از جنگل‌های عظیم، نشانه‌های تاریخی بردگی، شهرهای ساحلی، و مناطق داخلی مرزی است.

سال 2011

Molotov’s Magic Lantern: A Journey in Russian History

نویسنده: Rachel Polonsky

پولونسکی، پژوهش‌گر روس‌شناسِ بریتانیایی، در آپارتمانی زندگی می‌کند که درست بالای آن، ویاچسلاو مولوتف، معمار اصلی پاک‌سازی‌های استالینی و وزیر امور خارجۀ سابق شوروی، زندگی می‌کرده است. او کتابخانۀ قدیمی و فانوس جادویی (پروژکتور شفاف‌نما)ی مولوتف را کشف می‌کند و از آن به‌عنوان دروازه‌ای برای سفری فرهنگی و تاریخی در سراسر روسیه استفاده می‌کند.

سفر او از همان محلۀ قدیمی پرزرق‌وبرق مسکو شروع می‌شود و سپس به شهرهای مهمی مانند آرخانگلسک، مرمانسک، سیبری و حتی تا دورافتاده‌ترین مناطق شمالی روسیه می‌رود. در هر مکان، روایت او با عشق مولوتف به ادبیات -کتاب‌هایی از چخوف، داستایوفسکی و آخماتوا – در هم تنیده می‌شود و به تأملی دربارۀ چگونگی دست‌وپنجه نرم کردن ادبیات و فرهنگ با تاریخ خشونت‌بار روسیه بدل می‌شود.

سال 2010

The Dead Yard

نویسنده: Ian Thomson

این کتاب سفرنامه‌ای منتقدانه است که تضاد میان تصویر بهشتی گردشگری از جامائیکا و واقعیت غالب را بررسی می‌کند: کشوری با زیبایی فریبنده اما گرفتار فقر، خشونت، و بی‌عدالتی اجتماعی. تامسون در سه سفر بین ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ به نقاط مختلف جزیره سفر می‌کند، با موسیقی‌سازان، رهبران مذهبی، بازماندگان بردگی، کارمندان دولتی، اعضای گروه‌های مارون، رستافاری‌ها، و بومی‌ها (از جمله مهاجران هندی و چینی) گفت‌وگو می‌کند تا تصویری چندلایه از جامعه جامائیکا ارائه دهد.

سال 2009

Empires of the Indus

نویسنده: Alice Albinia

این کتاب سفرنامه‌ای است که رودخانۀ سِند را از سرچشمه‌اش در تبت تا مصب آن در دریای عربی دنبال می‌کند. آلبینیا در این سفر، علاوه بر توصیف مناظر طبیعی و فرهنگی رودخانه، به بررسی تاریخچۀ تمدن‌ها و امپراتوری‌هایی می‌پردازد که در طول تاریخ در این منطقه شکل گرفته‌اند. کتاب به‌صورت ترکیبی از سفرنامه و تاریخ‌نگاری است و به‌طور همزمان به گذشته و حال این منطقه می‌پردازد.

سال 2008

92 Acharnon Street

نویسنده: John Lucas

سفرنامه‌ای که به روایت تجربه‌های جان لوکاس در طول یک سال اقامت در آتن می‌پردازد. او با نگاهی شاعرانه و دقیق، به توصیف زندگی روزمره در خیابان «آخارون» و دیگر نقاط آتن می‌پردازد. کتاب ترکیبی از خاطرات شخصی، مشاهدات اجتماعی و تحلیل‌های فرهنگی است که تصویری واقعی و انسانی از یونان ارائه می‌دهد.

سال 2007

Last Seen in Lhasa

نویسنده: Claire Scobie

در این کتاب، اسکوبی روایتگر سفرهای متعدد خود به تبت است که در آن‌ها با آنی، راهبه‌ای تبتی، آشنا می‌شود. دوستی آن‌ها در شرایطی شکل می‌گیرد که آزادی بیان در تبت محدود است و هرگونه اظهار نظر می‌تواند خطراتی به دنبال داشته باشد. این دو شخصیت با وجود تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی، ارتباطی عمیق و مبتنی بر احترام متقابل برقرار می‌کنند.

سال 2006

The Prester Quest

نویسنده: Nicholas Jubber

سفرنامه‌ی جذاب که در آن نویسنده تلاش می‌کند تا مأموریت قرن دوازدهمی فیلیپ پزشک را که از سوی پاپ الکساندر سوم برای یافتن شاه کشیش افسانه‌ای، پریستر جان، منصوب شده بود، بازسازی کند. جابِر با همراهی دوستش، مایک، از ونیز به سمت شرق حرکت می‌کنند و در مسیر خود از سرزمین‌های مختلفی مانند فلسطین، مصر، سودان و اتیوپی عبور می‌کنند. در نهایت، آن‌ها به مقبرۀ شاهی در اتیوپی می‌رسند که با پریستر جان افسانه‌ای مرتبط است.