سفرنامه یکی از قدیمی‌ترین ژانرهای ادبی دنیاست که ردپای آن را می‌توان در آثار به‌جای‌مانده از قرن‌ها پیش پیدا کرد. سفرنامه‌های ناصر خسرو، ابن بطوطه و مارکوپولو احتمالاً معروف‌ترین روایت‌های سفر هستند که هنوز هم مورد توجه قرار دارند و الهام‌بخش نویسندگان‌اند.
اهمیت سفرنامه ها فقط در شرح ماجراجویی نویسنده نیست، بلکه خواننده را با فرهنگ و سبک زندگی سرزمین‌های دیگر هم آشنا می‌کند. در واقع ما بدون این‌که خودمان به آن سرزمین برویم، آن‌جا را تجربه می‌کنیم. این ژانر محصول دوره‌ای است که بسیاری از مردم امکان سفر نداشتند، خیلی از جاهای دنیا را نمی‌شناختند و هیچ درکی از آن نداشتند. به همین خاطر کسانی که توان و جسارت سفر داشتند، راه سفر و تجربیات و مشاهدات‌شان را برای آن‌ها روایت می‌کردند. اما امروز هم که خیلی‌ها می‌توانند سفر بروند یا با کمک تکنولوژی با تمام دنیا آشنایند، باز هم سفرنامه ها خواندنی‌اند و طرفدار دارند. نکته این‌جاست که سفرنامه‌های مدرن دیگر صرفاً متکی بر مشاهده و گزارش نیست، بلکه با نوعی تأمل و مکاشفه هم همراه است. سفرنامه نویس تلاش می‌کند نسبت خود با دنیای درون و بیرونش را مشخص کند تا فقط روایتگر نباشد و به عمق برود و زندگی را کشف کند. در نتیجه سفرنامه هایی که از یک کشور نوشته می‌شوند، می‌توانند خیلی با هم فرق کنند، چون هر سفرنامه نویس درک و نگاه خود را خواهد داشت.
در دسته‌بندی‌های ادبی امروز، ژانر سفر و سفرنامه دستۀ مستقلی را به خود اختصاص داده و اهمیت زیادی دارد. جوایز متعددی هم شکل گرفته که هر ساله به بهترین کتاب‌های روایت سفر داده می‌شود. در ادامه به ده تا از بهترین کتاب‌هایی در این ژانر نوشته شده‌اند و پرفروش و محبوب بوده‌اند، اشاره می‌کنیم*:
Full Tilt: Ireland to India with a Bicycle
نویسنده: Dervla Murphy | سال انتشار: 1965 | 235 صفحه
در سال ۱۹۶۳، درولا مورفی از ایرلند تا هند را تنها با دوچرخه طی می‌کند. او بدون تجهیزات خاص، اما با روحیه‌ای سرسخت، از کوه‌های افغانستان و پاکستان عبور می‌کند. در راه با بیماری، دزدان و شرایط سخت آب‌وهوایی مواجه می‌شود. سفرنامه او نگاهی عمیق به فرهنگ‌ها و مرزهای جغرافیایی دارد، اما می‌توان آن را داستانی از مقاومت و استقلال زنانه هم دانست. این کتاب را یکی از بهترین سفرنامه‌های تاریخ می‌دانند و اعتقاد دارند از درخشان‌ترین آثاری است که دربارۀ سفر با دوچرخه نوشته شده است.
The Crossway
نویسنده: Guy Stagg | سال انتشار: 2018 | 416 صفحه
گای استگ پس از ترک روان‌درمانی، تصمیم می‌گیرد مسیر زیارتی قرون وسطایی از انگلستان به اورشلیم را پیاده طی کند. او از فرانسه، آلمان، ایتالیا، بالکان، ترکیه و خاورمیانه می‌گذرد تا به ارض موعو برسد. کتاب او ترکیبی از خاطرات شخصی و تأملات معنوی در دل چشم‌اندازهای فرهنگی و مذهبی گوناگون است. این کتاب نامزد جایزۀ نویسندگان بود و در لیست اولیۀ جایزۀ RSL Ondaatje هم قرار داشت.
Stranger on a Train
نویسنده: Jenny Diski | سال انتشار: 2002 | 200 صفحه
این سفرنامه شخصی و تأمل‌برانگیز، دربارۀ سفر جنی دیسکی با قطار در آمریکا در دهۀ ۹۰ میلادی است. دیسکی با غریبه‌ها گفت‌وگو می‌کند، به‌دنبال معنا و ارتباط انسانی است و در عین حال، نگاهی انتقادی به جامعۀ آمریکایی دارد. لحن او در کتاب آمیخته با طنز تلخ و صمیمیت است. این کتاب برندۀ جایزۀ TLS Ackerley و نامزد جایزۀ سفرنامه توماس کوک سال 2003 شده بود.
مطلب «سفرنامه چیست و چگونه سفرنامه بنویسیم؟» را بخوانید.
Venice
نویسنده: Jan Morris | سال انتشار: 1960 | 337 صفحه
یان موریس در این کتاب، تصویری عاشقانه و بسیار دقیق از شهر ونیز ارائه می‌دهد. او نه‌تنها معماری و تاریخ، بلکه روح پنهان این شهر را هم توصیف می‌کند. این کتاب از بهترین آثاری است که دربارۀ یک شهر خاص نوشته شده و نثر شاعرانه‌اش، همچنان تأثیرگذار باقی مانده است.
Jerusalem: Chronicles from the Holy City
نویسنده: Guy Delisle | سال انتشار: 2008 | 334 صفحه
یک رمان گرافیکی یا سفرنامه مصور دربارۀ زندگی در بیت‌المقدس از دیدگاه یک خارجی. گی دولیل، کارتونیست فرانسوی‌کانادایی، در این اثر تلاش کرده تجربۀ یک سال زندگی در اورشلیم را با شوخ‌طبعی و نگاهی عمیق به تفاوت‌های فرهنگی و سیاسی روایت می‌کند. سبک تصویری و مشاهدات دقیق او، کتاب سرزمین مقدس؛ سفری به فلسطین را برای طیف وسیعی از خوانندگان جذاب کرده است. این کتاب بسیار تحسین شد و جوایز متعددی به دست آورد؛ از جمله جایزۀ Angoulême، Bédéis causa و Segalen des Lycéens d’Asie. سرزمین مقدس بخشی از چهارگانۀ مصور دولیل است که هر کدام سفرنامه او به یکی از شهرهای عجیب دنیا است.
مجموعۀ «سفرنامه های مصور» گی دولیل را تهیه کنید.
French Revolutions
نویسنده: Tim Moore | سال انتشار: 2001 | 288 صفحه
تیم مور، نویسندۀ طنزنویس بریتانیایی، با آمادگی بسیار کم تلاش می‌کند تور دو فرانس را با دوچرخه‌اش طی کند. روایت او پر از لحظات کمیک، درد، و درگیری با خود است. مور در کتابش طنز را با اطلاعات تاریخی دربارۀ مسابقه و فرهنگ فرانسوی درهم می‌آمیزد.
Black Lamb and Grey Falcon
نویسنده: Rebecca West | سال انتشار: 1941 | 1100 صفحه
این اثر بزرگ و دو جلدی، دربارۀ سفر ربکا وست و همسرش به یوگسلاوی در سال ۱۹۳۷ است. آن‌ها فقط شش هفته در این کشور بودند و در این مدت به جای‌جای این کشور مثل کرواسی، مونته‌نگرو، صربستان، مقدونیه، بوسنی و هرزگووین سفر کردند. این کتاب بیش از یک سفرنامه، پژوهشی عمیق و حیرت‌آور در تاریخ، مذهب، و روان‌شناسی جمعی مردم منطقه است. وست با زبانی پرشور و نگاهی نافذ توانست آیندۀ تراژیک منطقه بالکان را پیش‌بینی کند.
Dark Star Safari
نویسنده: Paul Theroux | سال انتشار: 2002 | 485 صفحه
این کتاب شرح سفر پل تروو، نویسندۀ مشهور سفرنامه، با اتوبوس، کامیون، قایق و قطار، از قاهره تا کیپ‌تاون است. او در روایتش به‌شدت از کمک‌های بین‌المللی و غربی انتقاد می‌کند و می‌کوشد «آفریقای واقعی» را از خلال تعامل با مردم محلی بشناسد. کتاب او واقع‌گرا و گاهی بدبینانه، اما پر از مشاهده و تجربه است.
Around the World in 80 Trains
نویسنده: Monisha Rajesh | سال انتشار: 2019 | 336 صفحه
منیشا راجش با نامزدش سفری جهانی با قطار را آغاز می‌کند و حدود 45 هزار مایل را با 80 قطار می‌پیمایند؛ از روسیه و مغولستان تا کانادا و ایران. او در این کتاب به زندگی در واگن‌ها، ایستگاه‌ها و تعامل با مسافران مختلف می‌پردازد و نگاهی انسانی و گرم به تفاوت‌های فرهنگی کشورهای مختلف جهان دارد.
A Short Walk in the Hindu Kush
نویسنده: Eric Newby | سال انتشار: 1958 | 253 صفحه
اریک نیوبی، بدون آمادگی کوهنوردی، به یکی از مناطق دورافتاده افغانستان سفر می‌کند. در این سفر پر از اشتباهات و موقعیت‌های طنزآمیز، او و دوستش تلاش می‌کنند از قله‌های هندوکش بالا روند. سبک او در این روایت سفر، سرشار از شوخ‌طبعی بریتانیایی کلاسیک و خودانتقادی است.
* این مطلب بر اساس مقاله‌ای از گاردین نوشته شده است.
بدون دیدگاه