در پایان سال 2017، رابرت مککرام پس از دو سال مطالعه، فهرستی از 100 کتاب ناداستان انگلیسیزبان برتر تاریخ را ارائه کرد. این کتابها پنج قرن ادبیات غیرداستانی را دربر میگیرند و شامل آثار علمی، سیاسی، فلسفی، زندگینامه و مذهبی میشوند.
لیست ناداستانهای برتر مککرام از قرن هفدهم و با کتاب مقدس شاه جیمز شروع میشود و کتابهایی از شکسپیر، جان میلتون و تامس هابز را دربرمیگیرد. قرن هجدهم نیز بیشتر آثار سیاسی و اقتصادی و فلسفی را شامل میشود (مثل کتابهایی از آدام اسمیت و دیوید هیوم)؛ این البته طبیعی است، چون هنوز فرم جستار ادبی یا مموار رایج نشده بود. بهمرور و از قرن نوزدهم بود که زندگینامهنویسی، جستار و دیگر فرمهای ناداستانی ادبی هم مورد توجه قرار گرفتند. تقریباً نیمی از صد کتاب ناداستان برتر تاریخ متعلق به قرن بیستم است. مککرام تنها دو کتاب را از قرن بیستویکم انتخاب کرده.
لیست مککرام بهطورکلی شامل این زیرژانرهای ناداستانی میشود: جستارهای ادبی و شخصی، کتابهای فلسفی، زندگینامه و مموار، کتابهای علمی، تاریخی، اقتصادی و سیاسی، و سفرنامه و کسبوکار.
در ادامه این صد کتاب ناداستان برتر تاریخ را مرور میکنیم:
1. The Sixth Extinction
41. How to Win Friends and Influence People
نویسنده: Dale Carnegie | سال انتشار: 1936 | موضوع: خودیاری
نخستین راهنمای خودیاری در زندگی آمریکایی که تأثیرش از دوران رکود بزرگ تا همین امروز ادامه دارد.
42. Testament of Youth
نویسنده: Vera Brittain | سال انتشار: 1933 | موضوع: خاطرات جنگ و فمینیسم
روایتی پرقدرت از تجربۀ پرستاری و فقدان در جنگ جهانی اول که همچنان بیانیهای ضدجنگ و فمینیستی باقی مانده است.
43. My Early Life: A Roving Commission
نویسنده: Winston Churchill | سال انتشار: 1930 | موضوع: خاطرات
شرحی صریح و پرماجرا از کودکی چرچیل و ماجراجوییهای او در جنگ بوئر که از او قهرمانی رسانهای ساخت.
44. Goodbye to All That
نویسنده: Robert Graves | سال انتشار: 1929 | موضوع: جنگ و خاطرات
شرحی شورانگیز و متفاوت از تجربۀ نویسنده در سنگرهای جنگ جهانی اول؛ اثری طغیانگر و تأثیرگذار.
45. A Room of One’s Own
نویسنده: Virginia Woolf | سال انتشار: 1929 | موضوع: فمینیسم
مقالهای کلاسیک دربارۀ مبارزۀ زنان برای استقلال و خلاقیت که نقطۀ عطفی در اندیشۀ فمینیستی است.
46. The Waste Land
نویسنده: T. S. Eliot | سال انتشار: 1922 | موضوع: شعر مدرن
شعری بلند و پیچیده که روحیۀ دوران پس از جنگ جهانی اول را در خود مجسم کرده و به اثری نمادین بدل شده است.
47. Ten Days That Shook the World
نویسنده: John Reed | سال انتشار: 1919 | موضوع: انقلاب و روزنامهنگاری
گزارشی پرشور و رمانتیک از انقلاب روسیه؛ شاهکاری در حوزۀ گزارشنویسی.
48. The Economic Consequences of the Peace
نویسنده: John Maynard Keynes | سال انتشار: 1919 | موضوع: اقتصاد سیاسی
تحلیلی شورانگیز و پیشبینانه از شکستهای کنفرانس ورسای پس از جنگ جهانی اول.
49. The American Language
نویسنده: H. L. Mencken | سال انتشار: 1919 | موضوع: زبانشناسی
اعلام استقلال زبانی آمریکا که فصل تازهای در نثر آمریکایی گشود.
50. Eminent Victorians
نویسنده: Lytton Strachey | سال انتشار: 1918 | موضوع: بیوگرافی انتقادی
نقدی درخشان و جانبدارانه بر زندگی چهار شخصیت بزرگ ویکتوریایی که چهرهای تازه از آن دوره ارائه میدهد.

51. The Souls of Black Folk
نویسنده: W. E. B. Du Bois | سال انتشار: 1903 | موضوع: نژاد و جامعه
مجموعه مقالاتی دربارۀ تجربۀ سیاهپوستان آمریکا که به متنی بنیادین در جنبش حقوق مدنی بدل شد.
52. De Profundis
نویسنده: Oscar Wilde | سال انتشار: 1905 | موضوع: جستار شخصی، مموار
نوشتهای باشکوه و عمیق از وایلد، نگاشتهشده در دوران زندان، که رنج و تأملات او را آشکار میسازد.
53. The Varieties of Religious Experience
نویسنده: William James | سال انتشار: 1902 | موضوع: دین و روانشناسی
اثری انقلابی که دیدگاهی دموکراتیک به باورهای دینی بخشید و راهی تازه در فلسفۀ دین گشود.
54. Brief Lives
نویسنده: John Aubrey | ویراستار: Andrew Clark | سال انتشار: 1898 | موضوع: زندگینامه
مجموعهای بدیع و پر از شایعات و نکات تاریخی که آوبری را به «مخترع بیوگرافی» بدل کرد.
55. Personal Memoirs
نویسنده: Ulysses S. Grant | سال انتشار: 1885 | موضوع: خاطرات
خاطرات ژنرال جنگ داخلی و رئیسجمهور آمریکا که معیار طلایی برای زندگینامههای سیاسی شد.
56. Life on the Mississippi
نویسنده: Mark Twain | سال انتشار: 1883 | موضوع: خاطرات و سفر
شرح زندگی تواین بهعنوان ناخدای قایق بخار که الهامبخش شخصیتهای معروف او شد.
57. Travels With a Donkey in the Cévennes
نویسنده: Robert Louis Stevenson | سال انتشار: 1879 | موضوع: سفرنامه
ماجرای سفر نویسنده با الاغ در کوههای فرانسه؛ اثری پیشگام در ادبیات طبیعت و سفر.
58. Nonsense Songs
نویسنده: Edward Lear | سال انتشار: 1871 | موضوع: شعر
مجموعهای از اشعار پر از بازیهای زبانی که نویسندهاش را به «شاعر مهمل» انگلستان بدل کرد.
59. Culture and Anarchy
نویسنده: Matthew Arnold | سال انتشار: 1869 | موضوع: نقد اجتماعی
تحلیلی بلندپروازانه اما سرگرمکننده از جامعۀ ویکتوریایی که همچنان پرسشهایی اساسی دربارۀ زندگی متمدن مطرح میکند.
60. On the Origin of Species
نویسنده: Charles Darwin | سال انتشار: 1859 | موضوع: زیستشناسی
کتاب انقلابی که نظریۀ تکامل را معرفی کرد و مهمترین اثر علمی عصر ویکتوریا شد.
61. On Liberty
نویسنده: John Stuart Mill | سال انتشار: 1859 | موضوع: فلسفه سیاسی
بیانیهای دربارۀ حقوق فردی و آزادی که بازتابدهندۀ روح زمانه بود.
62. The Wonderful Adventures of Mrs Seacole in Many Lands
نویسنده: Mary Seacole | سال انتشار: 1857 | موضوع: خودزندگینامه
سرگذشت سرگرمکنندۀ پرستاری سیاهپوست در عصر ویکتوریا که به «فلورانس نایتینگل سیاه» معروف شد.
63. The Life of Charlotte Brontë
نویسنده: Elizabeth Gaskell | سال انتشار: 1857 | موضوع: زندگینامه
تصویری جسورانه و پرجزییات از نویسندهای بزرگ که زیر فشار خانواده و مرگ عزیزان فرسوده شد.
64. Walden
نویسنده: Henry David Thoreau | سال انتشار: 1854 | موضوع: فلسفه و طبیعت
گزارش زندگی انفرادی نویسنده در دل طبیعت که الهامبخش نسلها از آزاداندیشان شد.
65. Thesaurus
نویسنده: Dr. Peter Mark Roget | سال انتشار: 1852 | موضوع: زبانشناسی
راهنمایی بیبدیل برای زبان انگلیسی که بر پایۀ آرمان نظم و هماهنگی ویکتوریایی نوشته شد.
66. London Labour and the London Poor
نویسنده: Henry Mayhew | سال انتشار: 1851 | موضوع: جامعهشناسی
تصویری دقیق و بیطرف از زندگی طبقات فرودست لندن که تا امروز الهامبخش نویسندگان اجتماعی است.
67. Household Education
نویسنده: Harriet Martineau | سال انتشار: 1848 | موضوع: آموزش و زنان
اعتراضی پیشرو به کمبود آموزش زنان که جایگاه نویسنده را در میان روشنفکران ویکتوریایی تثبیت کرد.
68. Narrative of the Life of Frederick Douglass, an American Slave
نویسنده: Frederick Douglass | سال انتشار: 1845 | موضوع: بردهداری و آزادی
خاطرات پرقدرتی که در الغای بردهداری تأثیرگذار بود و نویسندهاش را به یکی از چهرههای برجسته سیاهپوستان بدل کرد.
69. Essays
نویسنده: R. W. Emerson | سال انتشار: 1841 | موضوع: فلسفه و ادبیات
مجموعهای بنیادین از جملات بلندپروازانه دربارۀ فردیت، آزادی و طبیعت که مکتب تعالیگرایی را شکل داد.
70. Domestic Manners of the Americans
نویسنده: Frances Trollope | سال انتشار: 1832 | موضوع: سفرنامه
سفرنامهای سرشار از جزئیات و نگاه انتقادی اروپایی که بسیاری از ویژگیهای ملی آمریکاییان را آشکار میسازد.
71. An American Dictionary of the English Language
نویسنده: Noah Webster | سال انتشار: 1828 | موضوع: زبانشناسی
اثری مهم در تاریخ لغتنامهنویسی انگلیسی که با وجود فروش اندک اولیه، زبان آمریکایی را تثبیت کرد.
72. Confessions of an English Opium-Eater
نویسنده: Thomas De Quincey | سال انتشار: 1822 | موضوع: اعتیاد و خاطرات
شرحی صریح و ادبی از زندگی نویسندۀ درگیر با اعتیاد به تریاک.
73. Tales from Shakespeare
نویسندگان: Charles و Mary Lamb | سال انتشار: 1807 | موضوع: بازنویسی ادبی
اثری پرفروش که نمایشنامههای شکسپیر را سادهسازی و برای کودکان و نوجوانان قابلفهم کرد.
74. Travels in the Interior Districts of Africa
نویسنده: Mungo Park | سال انتشار: 1799 | موضوع: سفرنامه
روایتی پرماجرا از جستجوی نویسنده برای یافتن رود نیجر؛ اثری اثرگذار بر نویسندگانی چون کنراد و همینگوی.
75. The Autobiography of Benjamin Franklin
نویسنده: Benjamin Franklin | سال انتشار: 1793 | موضوع: خودزندگینامه
ترکیبی از تاریخ انقلاب آمریکا و زندگی خصوصی یکی از پدران بنیانگذار.
76. A Vindication of the Rights of Woman
نویسنده: Mary Wollstonecraft | سال انتشار: 1792 | موضوع: فمینیسم
متنی رادیکال که اندیشه مردسالارانه زمانه را به چالش کشید و پایههای فمینیسم را پیریزی کرد.
77. The Life of Samuel Johnson LLD
نویسنده: James Boswell | سال انتشار: 1791 | موضوع: زندگینامه
یکی از بزرگترین بیوگرافیهای انگلیسی که دوستی و اندیشههای دکتر جانسون را جاودانه ساخت.
78. Reflections on the Revolution in France
نویسنده: Edmund Burke | سال انتشار: 1790 | موضوع: سیاست
دفاعی پرشور از نظام اشرافی در واکنش به انقلاب فرانسه؛ نقطۀ عطفی در اندیشه محافظهکاری.
79. The Interesting Narrative of the Life of Olaudah Equiano
نویسنده: Olaudah Equiano | سال انتشار: 1789 | موضوع: بردهداری
مشهورترین خاطرات بردگی قرن هجدهم که نویسندهاش را به صدایی مهم در سنت ادبی سیاه بدل کرد.
80. The Natural History and Antiquities of Selborne
نویسنده: Gilbert White | سال انتشار: 1789 | موضوع: طبیعتنویسی
مشاهداتی شاعرانه از حیات وحش یک روستای انگلیسی که نسلها طبیعتگرایان را الهام بخشید.
81. The Federalist Papers
نویسندگان: Alexander Hamilton, James Madison, John Jay (به نام مستعار Publius) | سال انتشار: 1788 | موضوع: سیاست
مجموعه مقالاتی که اهداف جمهوری آمریکا را روشن کردند و در کنار اعلامیۀ استقلال، سنگبنای دموکراسی ایالات متحده شدند.
82. The Diary of Fanny Burney
نویسنده: Fanny Burney | سال انتشار: 1778 | موضوع: خاطرات
یادداشتهایی دقیق و پرظرافت از زندگی ادبی و درباری انگلستان اواخر قرن هجدهم.
83. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire
نویسنده: Edward Gibbon | سال انتشار: 1776–1788 | موضوع: تاریخ
اثری عظیم و تأثیرگذار که روایت افول امپراتوری روم تا سقوط بیزانس را بازگو میکند.
84. The Wealth of Nations
نویسنده: Adam Smith | سال انتشار: 1776 | موضوع: اقتصاد
کتابی که با ترکیب تاریخ، فلسفه و جامعهشناسی، علم اقتصاد مدرن را بنیان گذاشت.
85. Common Sense
نویسنده: Tom Paine | سال انتشار: 1776 | موضوع: سیاست
رسالهای کوچک اما تأثیرگذار که انقلاب آمریکا علیه بریتانیا را شعلهور ساخت.
86. A Dictionary of the English Language
نویسنده: Samuel Johnson | سال انتشار: 1755 | موضوع: زبانشناسی
لغتنامهای جامع که با وضوح و طنز، زبان انگلیسی را برای قرنها شکل داد.
87. A Treatise of Human Nature
نویسنده: David Hume | سال انتشار: 1739 | موضوع: فلسفه
مهمترین اثر هیوم که گرچه در ابتدا شکست خورد، اما بعدها از آثار بنیادین فلسفه غرب شد.
88. A Modest Proposal
نویسنده: Jonathan Swift | سال انتشار: 1729 | موضوع: سیاسی
پیشنهادی تکاندهنده و هجوآمیز برای حل فقر در ایرلند؛ یکی از نیرومندترین متون طنز تاریخ.
89. A Tour Through the Whole Island of Great Britain
نویسنده: Daniel Defoe | سال انتشار: 1727 | موضوع: سفرنامه
راهنمایی خواندنی و پر از شگفتی از سراسر بریتانیا که به کلاسیک ادبیات سفر بدل شد.
90. An Essay Concerning Human Understanding
نویسنده: John Locke | سال انتشار: 1689 | موضوع: فلسفه
بیانیهای مهم در فلسفه روشنگری دربارۀ ماهیت شناخت انسان که هنوز پرنفوذ است.
91. The Book of Common Prayer
نویسنده: Thomas Cranmer | سال انتشار: 1662 | موضوع: دین و فرهنگ
کتاب دعا به زبان انگلیسی عامیانه که یکی از پرخوانندهترین متون سنت ادبی انگلیس شد.
92. The Diary of Samuel Pepys
نویسنده: Samuel Pepys | سال انتشار: 1660 | موضوع: خاطرات
یادداشتهای روزانه پرجنبوجوش از انگلستان دورۀ بازسازی، آمیخته با زندگی شخصی پرهیاهوی نویسنده.
93. Hydriotaphia, Urn Burial
نویسنده: Sir Thomas Browne | سال انتشار: 1658 | موضوع: فلسفه و فرهنگ
مقالهای کوتاه و درخشان دربارۀ آیینهای تدفین که جایگاه نویسنده را بهعنوان «نویسنده نویسندگان» تثبیت کرد.
94. Leviathan
نویسنده: Thomas Hobbes | سال انتشار: 1651 | موضوع: فلسفه سیاسی
اثری بنیادین در اندیشه غربی دربارۀ قرارداد اجتماعی؛ شاهکاری پر از تخیل و ظرافت.
95. Areopagitica
نویسنده: John Milton | سال انتشار: 1644 | موضوع: آزادی بیان
بیانیهای آتشین علیه سانسور و در دفاع از مطبوعات آزاد؛ نشانی از نبوغ رادیکال میلتون.
96. Devotions Upon Emergent Occasions
نویسنده: John Donne | سال انتشار: 1624 | موضوع: دین و فلسفه
تأملات شاعرانه دربارۀ معنای زندگی و مرگ که برخی از ماندگارترین جملات دان در آن آمده است.
97. The First Folio
نویسنده: William Shakespeare | سال انتشار: 1623 | موضوع: نمایشنامه
نخستین گردآوری نمایشنامههای شکسپیر که ۳۶ اثر جاودانۀ او را برای همیشه حفظ کرد.
98. The Anatomy of Melancholy
نویسنده: Robert Burton | سال انتشار: 1621 | موضوع: فلسفه و پزشکی
پژوهشی گسترده و پرجزئیات دربارۀ مالیخولیا که هم علمی و هم ادبی است.
99. The History of the World
نویسنده: Walter Raleigh | سال انتشار: 1614 | موضوع: تاریخ
اثری عظیم نزدیک به یک میلیون کلمه که تاریخ باستان را دستاویزی برای نقد مسائل معاصر میسازد.
100. King James Bible: The Authorised Version
نویسندگان: گروهی از مترجمان به سفارش جیمز اول | سال انتشار: 1611 | موضوع: دین
کتابی مقدس که به اندازۀ شکسپیر بر زبان و فرهنگ انگلیسی اثر گذاشت و یکی از متون بنیادین جهان انگلیسیزبان است.

